دربارۀ پیشین‌شدگی واکۀ ū در لری و گویش‌های مرکزی ایران
|
|
|
|
|
|
|
|
نویسنده
|
طاهری اسفندیار
|
|
منبع
|
مطالعات زبان ها و گويش هاي غرب ايران - 1397 - دوره : 6 - شماره : 23 - صفحه:83 -96
|
|
چکیده
|
در گونه‌های مختلف گویش لری، پیشین‌شدگی واکۀ ū و تبدیل آن به ī دیده می‌شود. مشابه همین دگرگونی در گویش‌های مرکزی ایران نیز وجود دارد که پیشین‌شدگی ū در بیشتر گونه‌ها به ü و در تعدادی به ī انجام گرفته است. چگونگی توزیع این واکۀ پیشین‌شده، خاستگاه و ارزش واجی آن به ویژه در گویش‌های مرکزی همیشه موضوع بحث پژوهش گران بوده است. در این مقاله، با رویکردی تاریخی به این پدیده در مهم ترین گویش‌های لری مانند بختیاری، بویراحمدی و خرم‌آبادی و تعدادی از گویش‌های مرکزی مانند گزی، میمه‌ای و جرقویه‌ای پرداخته شده است و با بررسی برابر فارسی میانه و ایرانی باستان، واژه‌هایی که پیشین‌شدگی در آن ها انجام شده است، این فرایند در چارچوب دگرگونی های آوایی تاریخی این گویش‌ها بررسی شده است. نتایج این بررسی نشان می‌دهد پیشین‌شدگی تنها در واژه‌هایی انجام گرفته است که واکۀ پیشین‌شده بازمانده از واکۀ ū در دورۀ میانه و باستان زبان های ایرانی است، در حالی که در واژه‌هایی که ū بازمانده از واکۀ ō دورۀ میانه است، این پیشین‌شدگی دیده نمی‌شود؛ از سوی دیگر، می‌توان گفت این دگرگونی در دو مرحله انجام گرفته است، نخست پیشین شدن ū به ü که در گویش‌های مرکزی انجام گرفته است، سپس گسترده شدن ü به ī که در گویش‌های لری دیده می‌شود.
|
|
کلیدواژه
|
پیشین‌شدگی، واکۀ ū، گویش‌های ایرانی، گویش‌های مرکزی، لری
|
|
آدرس
|
دانشگاه اصفهان, گروه زبان شناسی, ایران
|
|
پست الکترونیکی
|
e.taheri@fgn.ui.ac.ir
|
|
|
|
|
|
|