دیرکرد قله در واج شناسی آهنگ فارسی: رویدادی واجی یا آوایی؟

درباره ساخت نواختی تکیه زیروبمی در زبان فارسی دو دیدگاه واجی متفاوت وجود دارد. یکی از دیدگاه ها فرض می کند که دیرکرد قله در واج شناسی آهنگ فارسی فاقد نقش واجی و تمایزدهنده است؛ از این رو، وقوع زودهنگام یا دیرهنگامِ قله در تکیه زیروبمیِ خیزانِ فارسی باعث تفاوت های معنایی نمی شود. برمبنای این دیدگاه، تکیه زیروبمی فارسی یا به صورت l+h* یا l*+h بازنویسی می شود. درمقابل این دیدگاه، دیدگاه دیگری نیز وجود دارد که فرض می کند هر دو تکیه زیروبمیِ l+h* و l*+h در دستور واجی آهنگ فارسی وجود دارند ولی حوزه عملکرد آن ها در ساخت سلسله مراتبیِ گفتار با یکدیگر متفاوت است: l+h* مربوط به سطح کلمه واجی و l*+h مربوط به سطح گروه واژه بست است. در پژوهش حاضر رفتار آوایی نواخت ها در تکیه زیروبمیِ کلمات با تکیه غیر آغازی در بافت های نوایی مختلف بررسی شد. شواهد آوایی به دست آمده نشان داد که در زبان فارسی تنها یک نوع تکیه زیروبمیِ دونواختی به صورت l*+h وجود دارد که زمان بندی وقوع قله این تکیه زیروبمی، بسته به بافت نوایی ساخت زنجیره ای گفتار (مانند جایگاه تکیه در سطح کلمه) و ساخت هجایی و زنجیره ایِ هجای تکیه بر متفاوت است. به این ترتیب می توان چنین گفت که دیرکرد قله در واج شناسی آهنگ فارسی رویداد آواییِ پیوسته و غیر مقوله ای است که میزان آن به صورت پیوستاری از درجات مختلف از عدم دیرکرد تا دیرکرد زیاد بسته به عوامل نوایی مختلف متفاوت است.

Peak Delay in Persian Intonational Phonology: Phonetic or Phonological?

There are two competing views with respect to the tonal structure of Persian pitch accents. According to the first view, peak delay in Persian intonational grammar serves no phonological or contrastive function. This view assumes that the earlier or later peak alignment in Persian does not lead to contrasts in intonational meanings. As such, pitch accents in Persian are phonologically characterized as either L+H* or L*+H. According to the second view, it is assumed that both L+H* and L*+H exist in Persian intonational phonology, but they act at different layers of Persian prosodic structure: L+H* operates at the level of phonological word, while L*+H functions at the level of enclitic group. The present study addressed the phonetic behavior of Persian pitch accents in different prosodic contexts. The phonetic evidence found in this research shows that the tonal structure of Persian includes only one pitch accent, namely L*+H, whose peak (H tone) is realized with magnitude degrees of late alignment from no delay to long delay according to peak alignment continuum.