بررسی طرحواره‌ های وجهیت در زبان فارسی با رویکرد شناختی

در این مقاله در پی بررسی چگونگی تبیین وجهیت در زبان فارسی، در قالب انگارۀ شناختی و رابطۀ وجه و وجهیت در زبان فارسی هستیم. هدف اصلی از انجام این پژوهش، مطالعۀ نظام وجهیت بر اساس نظریه‌های زبان‌شناسی شناختی و آزمودن نظریه‌های موجود با داده‌های فارسی است. بدین منظور، ابتدا پاره‌ای ملاحظات نظری این حوزه را مطرح کرده و سپس، بر اساس آنها، داده‌های زبان فارسی را تحلیل می‌نماییم؛ همچنین تعامل وجهیت با مقولات دستوری «گواه‌نمایی»، «عامل نفی» و «زمان دستوری» را نشان می‌دهیم. داده‌های این مقاله مبتنی بر شمّ زبانی گردآورنده جمع ­آوری شده ­اند. با مطالعۀ چهار فعل وجهی «باید، شاید، توانستن و خواستن» می‌توان چنین عنوان کرد که مفاهیم وجهیت این افعال بسیار تحت تاثیر «عامل نفی، زمان دستوری و وجه» در پاره‌گفتارها است و بر اساس ملاک‌های معنایی شناختی چون جایگاه قدرت، جهت جبر و ذهنیت قابل تببین هستند. در این راستا با توجه به مفاهیم شناختی ذهنیت، مقولۀ جبر و پویایی، اسنادسازهای زمینه و واقعیت تحولی می‌توانیم «باید و شاید» را افعال وجهی و «توانستن و خواستن» را افعال نیمه وجهی قلمداد نماییم؛ و دیگر اینکه برخلاف زبان انگلیسی این افعال جزو اسنادسازهای زمینه محسوب نمی شوند بلکه وجه در زبان فاسی نقش اسنادساز زمینه را بر عهده دارد.

The study of modality schemas of Persian: a cognitive approach

This article explores the semantic category of modality to clarify   how Persian modality can be illustrated through cognitive approach? And what is the interaction of mood and modality in Persian? The aim of this study is to test cognitive theories by Persian data. To do this, first we introduce the cognitive theories such as subjectification, forcedynamic theory and revolutionary reality then we examine Persian data within these frameworks. As modality has not been distinguished as an independent syntax unit in Persian, we also study the Interacting categories such as “negation”, “tense” and “evidentiality”. Unlike English, modal verbs in Persian have not got grounding predicator’s status so for the interpretation of modality phenomena, in Persian, mood has a critical role. To do this study, first we introduce the related theories, then we attest Persian data within cognitive schemas and in the end we come up with the conclusion. According to this study, it seems in Persian we can classify modal verbs base on cognitive definition such as locus of potent, the type of force and subjectification. And modal verbs have schemas of modality but not grounding predicators’ status so it is mood which has this role.