مفهوم‌سازی افعال حرکتی بسیط زبان فارسی: رویکردی شناختی

پژوهش حاضر به بررسی مفهوم‌سازی افعال حرکتی بسیط در زبان فارسی از دیدگاه زبان‌شناسی شناختی پرداخته است. بدین منظور داده‌های پژوهش بر اساس چارچوب نظری ارایه شده از سوی تالمی (2000[2007]) تحلیل گردیده؛ و بسامد وقوع مولفه‌های مفهوم حرکت در افعال حرکتی بسیط زبان فارسی بررسی شده است. تالمی چهار مولفۀ اصلی «پیکر»، «زمینه»، «مسیر [مبدا، طول مسیر، مقصد]»، «جزء حرکتی» و دو مولفۀ فرعی «سبب» و «شیوه» را در مفهوم‌سازی رویداد حرکتی موثر دانسته است. پیکرۀ پژوهش حاضر، متشکل از 126 فعل حرکتی است که از پایگاه دادگان، پایگاه داده‌های زبان فارسی و سایر منابع مکتوب استخراج و در بافت جمله تحلیل شده‌اند. از نتایج این پژوهش می‌توان این‌گونه بیان نمود که از میان چهار مولفۀ اصلی حرکت از دیدگاه تالمی، مولفۀ «پیکر» و از میان مولفه‌های فرعی مسیر، مولفۀ «مقصد [نقطۀ پایان]» نسبت به سایر مولفه‌ها از بسامد بالاتری در مفهوم‌سازی رویدادهای حرکتی برخوردار است. همچنین دو مولفۀ «شیوه» و «سبب» در افعال حرکتی زبان فارسی یا به صورت‌های ادغامی در ریشۀ فعل یا به صورت جداگانه در سطح جمله در مفهوم‌سازی رویداد حرکتی موثرند.

Conceptualization of the Persian simple verbs of motion: a Cognitive Approach

This thesis considers the conceptualization of simple motion events in Persian language from the cognitive perspective. To this end, the research data are analyzed with a Talmy's theory on frequency of occurrence of motion components in simple Persian motion verbs. In Talmy's view the basic motion event components are “figure”, “ground”, “path” [“source”, “trajectory”, and “goal”], the motion itself, together with “cause” and “manner” as coevents. These are principle factors in the conceptualization of motion events. The body of this research consists of 126 motion verbs which are derived from different data bases and story books and are analyzed within sentences. The result of the research explores that the “figure” and the “goal” components are in high frequency of occurrence among all basic components and “cause” and “manner” are either in general conflation with the verb root or explore in other parts of a sentence with different phrases.