مقایسۀ مدل‌های ذهنی فارسی‌زبانان و آذری‌زبانان (بررسی موردی مصدرهای مرکب با جزء‌های فعلی خوردن، زدن، کشیدن و گرفتن)

زبان فارسی و زبان ترکی آذربایجانی قرنهای متمادی است که در تماس نزدیک با یکدیگر قراردارند، بنابراین طبیعی است که بین این دو زبان برخورد صورت گرفته و بر همدیگر تاثیر گذاشته باشند. پژوهش حاضر درصدد یافتن پاسخ برای دو پرسش زیر است: نخست این که آیا در نتیجۀ این تماسها و برخوردها مدلهای ذهنی گویشوران این دو زبان به هم نزدیک شده است. و دوم این که آیا مفهوم تابلوی ذهنی پیشنهادی جانسون لِرد (1983) کارآیی لازم برای بررسی مدل های ذهنی گویشوران این دو زبان را دارد. بدین منظور نگارندگان سعی دارند مدل های ذهنی گویشوران فارسی معیار را با مدل های ذهنی گویشوران گویش میاندوآب (از گویش های زبان ترکی آذربایجانی) مقایسه کنند. در مرحلۀ گردآوری داده هاتعداد 234 مصدر مرکب با جزء‌های فعلی «خوردن، زدن، کشیدن و گرفتن» از زبان فارسی معیار انتخاب شده و در اختیار بیست گویشور آذری زبان قرار گرفت. برای هر مصدر مرکب معادلی در ترکی آذربایجانی انتخاب شد که بیش از نیمی از گویشوران از معادل مورد نظر استفاده کرده بودند. در نهایت، سعی شد مدل های ذهنی گویشوران فارسی زبان و آذری زبان با بهره جستن از مفهوم تابلوی ذهنی پیشنهادی جانسون لِرد با یکدیگر مقایسه شوند. در نتیجۀ تحلیل داده ها مشخص شد که هر چند مشابهت‌های فراوانی بین مدل های ذهنی فارسی زبانان و آذری زبانان وجود دارد ولی مدل های ذهنی فارسی‌زبانان پیچیده تر و گسترده تر است. در زبان ترکی آذربایجانی تمایل به استفاده از مصدر ساده نیز به فراوانی مشاهده می شود. و دیگر این که مفهوم تابلوی ذهنی پیشنهادی جانسون لرد دارای نارسایی هایی است و برای مقایسۀ مدلهای ذهنی گویشوران این دو زبان کارآیی لازم را ندارد.

Comparing Mental Models of Persian Speakers with that of Azarbaijani Turkish Speakers (A Case Study of Compound Infinitives)

Persian and Azarbaijani Turkish have been located in close contact with each other during centuries, so it is natural that language contacts between them have been conducted. This research is going to reply to two questions: First, whether during these contacts mental models of speakers of the two languages have been closed to each other. Second, whether the mental tableaux model proposed by Johnson Laird (1983) is suitable enough to compare mental models of speakers of the two languages. To do this, the authors of this study have tried to compare mental models of speakers of the standard Persian with Miyandoab dialect (an Azarbaijani Turkish dialect). The required data were collected using both content and field study. In the first step, 234 compound infinitives with main infinitive components of "eating, beating, drawing and catching" were collected from standard Persian. In the second step, the compound infinitives were given to the twenty Azarbaijani Turkish informants in order to write down their equivalents in Azarbaijani Turkish. Then, the necessary tableaux were drawn. At last, mental models of speakers of the two languages were compared with each other using mental tableaux model proposed by Johnson Lord (1983). The results were: First, there were many resemblances between mental models of speakers of Persian and Azarbaijani Turkish although the mental models of the first one were more complex than the other. Of course Azarbaijani Turkish informants frequently tended to use simple infinitives. Second, the mental tableaux model proposed by Johnson Laird (1983) was not suitable enough to compare mental models of speakers of the two languages.