وزن شعر در اشعار یازده هجایی شهرضایی

در این مقاله براساس توصیف لازار (1985 و 2007) از اشعار پارتی و توصیف طبیب زاده (1382 و 1392) از اشعار فارسی عامیانه و فهلویات، چهار فرضیۀ کلّی را در مورد ویژگی های وزنی در اشعار محلّی شهرضایی بررسی می کنیم. اوّلین فرضیۀ ما این است که هجای پایانی هر پایه که تکیۀ وزنی می گیرد، هجایی سنگین است. فرضیۀ دوّم این است که در صورت سنگین نبودن هجایی که تکیۀ وزنی می گیرد، این هجا لزوماً در پایان واژه قرار دارد و درنتیجه دارای تکیۀ واژگانی است. فرضیۀ سوّم این است که هجاهایی که در پایان هر پایه قرار ندارند و درنتیجه تکیۀ وزنی نمی گیرند دارای رابطۀ خاصّی با وزن هجا نیستند، یعنی ممکن است سبک باشند یا سنگین. و فرضیۀ چهارم هم به محلّ مکثِ شطر و پایه در این اشعار مربوط می شود، به این معنا که محلّ مکث در این اشعار مانند اشعار عامیانۀ فارسی از نوع قطع است، یعنی لزوماً در پایان واژه قرار نمی گیرد بلکه در وسط هم واژه هم ممکن است ظاهر شود. برای تحلیل آماری این موارد، هجاهای پایانی و غیرپایانی را در پایه های 50 مصراع از اشعار عامیانۀ شهرضایی در برنامۀ اکسل مدخل کردیم و با مطالعه ای آماری به این نتیجه رسیدیم که فرضیه های دوّم، سوّم و چهارم ما صحیح بوده اند.

Meter in Shahrezaian Eleven Syllable Folk Verses

In this paper, based on Lazard’s description of Parti verses (1985, 2007) and Tabibzade’s description of Persian folk verses and Fahlaviat (1382,1392), we discuss four main hypotheses about Shahrezaian folk verses. The first hypothesis is that the last syllable of each foot which gets ictus is a heavy syllable. The second one is that if this is not a heavy syllable, it is necessarily at the end of the word and gets lexical stress. The next hypothesis is that syllables which are not the last syllable of the foot and do not get ictus; do not have any relationship with syllable weight. So they may be light or heavy. And the last hypothesis is about the place of pause in metron and foot. In these verses, like Persian folk verses, the place of pause is of a dierese kind. It means it is not necessarily at the end of the word, but it can also be at the middle of the word. For the statistical analysis of these items, we listed last and nonlast syllables of 50 items of Shahrezaian folk verses in Excel program and came to the conclusion by the help of a statistical study.