فعل‌های کمکی وجهی در کردی سورانی

در کنار زمان دستوری و نمود، وجه نمایی از مفاهیم اصلی معناشناسی گزاره است که توسط دستۀ بزرگی از ابزارهای زبانی بیان می شود، اما هر زبانی، با توجه به ویژگی های خود، دست به انتخاب تعدادی از این اقلام زبانی می زند. زبان مورد مطالعۀ این تحقیق کردی سورانی است و ابزار زبانی مورد مطالعۀ آن افعال کمکی وجهی در این زبان است که عبارتند از ʔeše ’باید/شاید‘، bu:in ’شدن‘و twanin ’توانستن‘. با توجه به نقش گذر بودن این افعال، این تحقیق تلاش می کند نشان دهد هر فعل وجهی کدامیک از معناهای مختلف وجه نمایی را نشان می دهد. نتیجۀ به دست آمده بیانگر این است که هر یک از این افعال سه نوع وجه نمایی معرفتی، تکلیفی و پویایی را نشان می دهند و آنچه آنها را از هم متمایز می کند، مرتبه های وجه نمایی (امکان و الزام) و انواع آنها (حدسی، استقرایی و فرضی برای وجه نمایی معرفتی، قانون و مقررات، عرف و هنجارها و اقتدار فردی برای منبع قدرت در وجه نمایی تکلیفی و میل و خواست و توانمندی برای وجه نمایی پویایی) است. همچنین، مشاهده می شود که زبان کردی سورانی فاقد فعل کمکی خاصی برای بیان وجه نمایی گواه نمایی است.

Modal Auxiliaries in Sorani Kurdish

“Modality is concerned with the status of the proposition that describes the event” (Palmer, 2001: 1). This grammatical category is common to every language, shown by the help of some grammatical or lexical elements such as mood, auxiliaries, clitics, etc. because it’s a universal concept. This article deals with this notion in Sorani Kurdish from the viewpoint of modal auxiliaries. As this study is the first one on modal elements in this language, it has a descriptive sense, but in order to reach this description, the author tries to use some formal tests when interpreting the modal’s different modal meanings. These tests are gotten from Palmer (2001) and some work based on Kratzer (1977). It becomes clear that Sorani uses the auxiliaries “ʔeshe”, “bu:in” and “twanin” to show modality, each one stating three of the four main kinds of modality introduced by Palmer (2001); naming epistemic, dynamic and deontic, without conveying any meaning for evidential modality. The elements that help distinguish their different modal interpretations rest upon modal degrees (necessity and possibility) and their kinds (speculative, deductive and assumptive for epistemic modality; laws, norms and personal power as the sources for deontic modality, and desire and ability for dynamic) which all are determined by the context in which they occur.