تظاهر چندگانۀ موضوعات در زبان فارسی: بررسی نقش ”را“ و خوانش کلی در تناوب مکانی

پدیدۀ تظاهر موضوعات یک فعل به صورت های گوناگون به نام تظاهر چندگانۀ موضوعات و یا تناوب موضوعی خوانده می‌شود. در این مقاله تناوب مکانی مورد بررسی قرار گرفته است. تناوب مکانی به این صورت تعریف می شود که موضوعات برخی فعل های مکانی مانند بار زدن در نحو به دو صورت تظاهر می یابند. در گونۀ مکانی، موضوع مکانی به صورت موضوع غیرمستقیم و کنش رو به صورت مفعول مستقیم همراه با ”را“ بیان می شود؛ در حالی که در گونۀ مفعولی، موضوع مکانی به صورت مفعول مستقیم و کنش رو به صورت موضوع غیرمستقیم ظاهر می شود. مهمترین ویژگی تناوب مکانی در زبان های مختلف وجود اثر کلی/جزئی است (اندرسون، 1971؛ بیورز، 2006). اثر کلی/جزئی به این معناست که چنانچه موضوع مکانی یا کنش رو به صورت مفعول مستقیم بیان شود، دارای تعبیر کلی است در حالی که اگر به صورت موضوع غیرمستقیم بیان شود، می تواند تعبیر کلی یا جزئی داشته باشد. در این مقاله با بررسی فعل های تناوب مکانی و جملات حاوی فعل های تناوبی نشان خواهیم داد فعل هایی که در فارسی تناوب ساز محسوب می شوند، در آنچه گونۀ مفعولی خوانده می شود، دارای اثر کلی نیستند. در این مقاله نویسنده گونۀ مفعولی در این فعل ها را صرفاً نشان دهندۀ تغییر زاویۀ توجه به سمت موضوع مکانی دانسته و به پیروی از دبیرمقدم (1992) معتقد است موضوع مکانی در گونۀ مفعولی اگرچه همراه با ”را“ ظاهر شده، مفعول محسوب نمی‌شود بلکه تبدیل به مبتدای ثانویه می شود.

Argument Alternation in Persian: The Role of “Ra” and Holistic Reading in Locative Alternation

The appearance of arguments of a verb in different ways is called Argument Alternation. The aim of this paper is to study locative alternation in Persian. Locative alternation is defined as follows: The arguments of some locative verbs like “bar zadan” (load) can appear in two different ways. In locative variant the theme is realized as the direct object with “Ra” and locative argument as indirect argument whereas in objective variant the locative argument is realized as the direct object with “Ra” and the theme as indirect argument. The most important feature of locative alternation in many languages is holistic/partitive effect. Based on this effect, if the theme or the locative argument is realized as the direct object they will be associated with holistic reading but in the form of indirect object, they can be associated with holistic or partitive reading. Studying locative alternation can help us find answers to a number of questions concerning Persian grammar. In this paper, it is shown that in Persian, locative alternation verbs do not have the holistic reading in their objective variant. The so called Objective variant is the result of a change in the point of view toward the locative argument and following Dabir Moghadam, in this variant, locative argument is considered to be the secondary topic, though it is accompanied with “Ra”.