تحلیل محتوای کتاب‌های پیام‌های آسمانی و دین و زندگی دوره متوسطه، براساس چارچوب بینش‌ها، گرایش‌ها و کنش‌های حِکمی قرآن

هدف: هدف پژوهش، تحلیل محتوای کتب پیام‌های آسمانی و دین و زندگی دوره متوسطه، براساس بینش‌ها، گرایش‌ها و کنش‌های حکمی قرآن است.روش: روش پژوهش توصیفی از نوع تحلیل محتوا و رویکرد آن کمّی بود. داده‌های گردآوری‌شده، با به‌کارگیری الگوی آنتروپی شانون و نمودار آماری تحلیل شد. جامعه آماری 6 کتاب پیام‌های آسمانی پایه‌های هفتم و هشتم و نهم و دین و زندگی دهم، یازدهم و دوازدهم چاپ 1403، به دلیل مشابهت ساختار متن و اهداف عملکردی یکسان در برنامه درسی، انتخاب شد و روش نمونه‌گیری سرشماری بود. ابزار پژوهش، فهرست وارسی مولفه‌های بینشی، گرایشی و کنشی حکمی در کتاب‌های مزبور بود. زیرعنوان‌های هر درس با توجه به مضمون متن، آیه، روایت و شعر، واحد ثبت انتخاب و در سه ساحت بینش، گرایش و کنش حکمی دسته‌بندی و فراوانی، درصد و ضریب اهمیت (wj) ساحت‌ها، محاسبه گردید. روایی پژوهش براساس دیدگاه دو نفر از اساتید معارف اسلامی و دو نفر از معلمین کتب مزبور و دوکارشناس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی که یکی از آن‌ها، از مولفین کتب مورد پژوهش است، تعین شد و پایایی آن از طریق ضریب پایایی پی اسکات 84/0 به‌دست آمد.یافته‌ها: از مجموع 298 واحد ثبت در شش کتاب مورد نظر، بینش‌ها با فراوانی 184، درصد 74/61 و ضریب اهمیت 347/0 رتبه اول، کنش‌ها با فراوانی 87 و 19/29 درصد و ضریب اهمیت 332/0 رتبه دوم و گرایش‌ها با فراوانی 27 و 06/9 درصد و ضریب اهمیت 320/0 رتبه سوم را دارند.نتیجه‌گیری: براساس نتایج پژوهش، در پیام‌های آسمانی و دین و زندگی دوره متوسطه، بین اهمیت دادن به ساحت بینش‌ها، گرایش‌ها و کنش‌ها، توزیع متناسبی صورت نگرفته که منطبق با اهداف برنامه درسی نیست. 

the content analysis of the payāmhāye āsimānī (heavenly messages) and dīn and zindigī (religion and life) textbooks for high school based on the frameworks of the insights, tendencies, and wise actions of the qur’an

objective: this study analyzes the content of high school religious textbooks based on the framework of quranic insights, tendencies, and practical wisdom. method: this research is fundamental and documentary, employing a mixed qualitative and quantitative approach. content analysis was conducted using shannon’s entropy and descriptive statistics. the statistical population included 26 on the quranic, arabic, and religious textbooks in the formal education system, published in 2023, with the sample consisting of six religious education textbooks for high school education. subheadings of each lesson were categorized as recording units. the categories were classified into quranic insights, tendencies, and practical wisdom. each domain’s frequency, percentage, and importance coefficient (wj) were measured. university professors confirmed the validity of the research, and its reliability was established through scott’s pi coefficient (84.61%). the research tools included note-taking, tables, and charts.findings: the results showed that out of 298 categories in the six religious textbooks, the highest rank was assigned to insights (with a frequency of 184, 61.74%, and w1 = 0.347), followed by practical wisdom (with a frequency of 87, 29.19%, and w3 = 0.332), and finally tendencies (with a frequency of 27, 9.06%, and importance coefficient w2 = 0.320).conclusion: the findings indicate that high school religious education textbooks do not maintain a balanced distribution of emphasis on insights, tendencies, and practical wisdom. this imbalance appears to hinder the optimal realization of the national curriculum objectives and the quranic wisdom-based education.