طراحی و اعتبارسنجی الگوی معلم‌رهبری در نظام تعلیم و تربیت

هدف: هدف پژوهش حاضر طراحی و اعتبارسنجی الگوی معلم‌رهبری در نظام تعلیم و تربیت بود.روش: این پژوهش به روش آمیخته اکتشافی انجام شده است. در بخش کیفی پژوهش از روش فراترکیب، برای شناسایی مولفه‌های معلم‌رهبری استفاده شد. جامعه آماری این بخش، شامل مقالات منتشر‌شده در حوزه معلم‌رهبری طی سال‌های 2012 تا 2024 است که 49 پژوهش به روش نمونه‌گیری هدف‌مند، با توجه به میزان ارتباط با موضوع و پرسش‌های پژوهش، روش مطالعه، زمان و زبان مطالعه و کیفیت انجام پژوهش انتخاب شدند. داده‌های کیفی با جست‌وجو در پایگاه‌های اطلاعاتی داخلی و خارجی گردآوری شدند. مقالات منتخب با استفاده از روش کدگذاری تجزیه‌و‌تحلیل شدند. پایایی کدگذاری‌ها با استفاده از ضریب توافق کاپا در نرم‌افزار اس‌پی‌اس‌اس 22 به مقدار 0.763 تایید شد و روایی آن نیز به تایید پنج نفر از اساتید آموزش عالی استان اردبیل رسید. بخش کمّی پژوهش، برای اعتبارسنجی الگوی معلم‌رهبری به روش هم‌بستگی مبتنی بر مدل معادلات ساختاری انجام شد. جامعه آماری بخش کمّی، شامل معلمان مدارس دوره ابتدایی شهر تالش به تعداد 658 نفر است که مطابق جدول مورگان، 243 نفر به روش نمونه‌گیری تصادفی به‌عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده‌های کمّی، پرسش‌نامه پژوهش‌گر‌ساخته است که روایی آن از طرف اساتید صاحب‌نظر تایید و پایایی آن نیز به روش آلفای کرونباخ 0.89 محاسبه شد. داده‌های کمّی با استفاده از تحلیل عاملی تاییدی و مدل معادلات ساختاری با نرم‌افزارهای اس‌پی‌اس‌اس 22 و اسمارت پی‌ال‌اس 24 تجزیه‌و‌تحلیل شدند.یافته‌ها: یافته‌های پژوهش نشان دادند که معلم‌رهبری در نظام تعلیم و تربیت دارای 5 مولفه اصلی و 15 مولفه فرعی است که عبارتند از: مشارکت‌جویی (همکاری جمعی، تسهیم تجارب و تصمیم‌گیری مشارکتی)، رشد و بهبود مستمر (بهبود یادگیری دانش‌آموزان، رشد حرفه‌ای معلمان، بهبود مدیریت کلاس درس و تدریس)، ظرفیت‌سازی (تسهیل تغییرات، حمایت همه‌جانبه و ارتباط فراکلاسی)، رفتار رهبری (توسعه چشم‌انداز، الهام‌بخشی و تاثیر و نفوذ) و اخلاق حرفه‌ای (ملاحظات اخلاقی، تعهد و قدردانی).نتیجه‌گیری: دست‌اندرکاران تعلیم و تربیت می‌توانند از این مدل، جهت کاربست معلم‌رهبری در مدارس و بهره‌گیری از مزایای آن استفاده کند.

developing and validating a teacher-leadership model in the education system using a mixed-methods approach

objective: this study aimed to develop and validate a teacher-leadership model in the education system. method: this research was conducted using a sequential exploratory mixed-methods approach. initially, the qualitative section of the study identified the dimensions and components of teacher-leadership through a meta-synthesis method. the qualitative sample included all papers published on teacher leadership from 2012 to 2023, with 48 studies selected through purposive sampling. the selected papers were analyzed using open, axial, and selective coding, and a conceptual model of teacher-leadership was developed. subsequently, the quantitative section validated the proposed model using a correlational method based on structural equation modeling. the quantitative sample included all principals and teachers of public elementary schools in talesh, iran, totaling 744 individuals. according to morgan’s table, 257 individuals were selected through proportional random sampling. the data collection tool was a researcher-made questionnaire, whose validity was confirmed by experts and reliability calculated using cronbach’s alpha (0.93). quantitative data is analyzed using confirmatory factor analysis in the structural equation modeling by spss and smartpls4 software.results: the findings indicated that teacher-leadership in the education system comprises five main dimensions and 15 sub-components: continuous development and improvement (student learning improvement, teacher professional development, improvement of classroom management and teaching), participatory culture (collaboration, sharing, and participatory decision-making), capacity building (facilitation of changes, comprehensive support, and extracurricular communication), leadership behavior (vision development, inspiration, and influence), and professional ethics (ethical considerations, commitment, and appreciation). conclusion: the people associated with education can use this model to implement teacher-leadership in schools and benefit from its advantages.