فضای مجازی و نقش‌ آن در دگرگونی‌های باورهای دینی دانش‌آموزان: پژوهشی پدیدارشناختی

هدف: باورمندی و عاملیت عقلانی به ارزش‌های الهی، اکسیر حرکت بالنده، تاب‌آور، تعالی‌بخش و ارزش‌آفرین زندگی فردی و جمعی انسان‌ها، در عصر دیجیتال است. پژوهش حاضر با هدف تحلیل ادراک و تجربه‌زیسته دانش‌آموزان دوره دوم متوسطه از نقش فضای مجازی در دگرگونی باورهای دینی‌‌شان انجام شده است.روش: بدین‌منظور از رویکرد کیفی، روش پدیدارشناسی توصیفی و فنون مصاحبه با رایانامه و سوال‌های باز‌پاسخ استفاده شد. شرکت‌کنندگان با روش نمونه‌گیری گلوله‌برفی در میدان پژوهش متشکل از دانش‌آموزان دختر دوره دوم متوسطه در رده سنی 15 تا 18 سال در شهر تهران در مناطق 1و16و20 انتخاب‌‌شده و با رسیدن به حالت اشباع در مصاحبه پانزدهم، فرایند مصاحبه‌های نیمه‌ساختارمند به پایان رسید. داده‌ها مبتنی بر راهبرد کُلایزی و نرم‌افزار maxqda تحلیل‌گردید. به‌منظور افزایش اتکاپذیری، تاییدپذیری، باورپذیری صحت داده‌ها، از شیوه‌های «بازرسی و بازبینی در زمان کُدگذاری»، «بهره‌گیری از نظرات همکاران پژوهشی و تایید آن‌ها»، و «درگیری طولانی مدت» استفاده کردیم. یافته‌ها به شناسایی 85 عبارت مهم، و دسته‌بندی 13 زیرمضمون و 5 مضمون شامل مضامین شناختی، اعتقادی، رفتاری، عاطفی، عملی منجر گردید.یافته‌ها: با بررسی دیدگاه‌ها و تجارت دانش آموزان در مواجهه با فضای مجازی و گسترش استفاده آن در دوران کرونا و پس از آن، دگرگونی‌های قابل‌توجه و بعضاً نگران‌کننده‌ای در باورهای دینی دانش‌آموزان در هر پنج بُعد اصلی شناختی، اعتقادی، رفتاری، عاطفی، عملی رخ داده‌است. نتیجه‌گیری: مسئله پرورش صحیح و زمینه‌سازی برای ارتقای باورها و عاملیت به آموزه‌های دینی در دانش‌آموزان مورد مطالعه، نه تنها از وضعیت رضایت‌بخشی برخوردار نبوده، بلکه با تاثیرپذیری از عوامل متعدد و متنوعی به‌ویژه محتوا و ارزش‌های رایج و غالب در فضای مجازی، با دگرگونی‌های گسترده و در جهت معکوس باورهای مورد انتظار دینی همراه شده‌است. به نظر می‌رسد، ادامه روند موجود در مواجه و دسترسی بدون مدیریت هوشمندانه نوجوانان با تمامی سطوح محتوایی و کم‌توجهی نزدیک به انفعال، به محتواها ارائه و منتشر شده در فضای مجازی که بر طبق شواهد موجود از واقعیت‌های میدانی و رسمی در مدارس، موثرتر عمل کرده‌است، می‌تواند بنیاد باورهای اعتقادی دانش‌آموزان را با مخاطرات بنیان‌برافکنی مواجه سازد. این مهم ضرورت توجه جدی در آموزش سواد رسانه‌ای به والدین و نوجوانان از یکسو، ایجاد زمینه برای عاملیت‌بخشی به انگیزه‌ها و اقدامات تمامی فرهیختگان و دغدغه‌مندان تربیتی اعم از معلمان، مدرسان، استادان، مربیان، مشاوران، روان‌شناسان، جامعه‌شناسان و مروجان فرهنگی به تولید همگانی و بازنشر محتواهای فاخر و اصیل متناسب با آموزه‌های فرهنگی کشورمان و به ویژه انتشار و اشاعه آن براساس سرگرم‌آموزی و اصول تعلیم و تربیت تفریحی، هر چند دیرهنگام، اما می‌تواند زمینه‌‌ای را برای کاهش مخاطرات دم‌افزون این فضای بشدت اثرگذار و اصیل موسوم به مجازی را فراهم نموده و جامعه را از بخشی از مخاطرات آن برهاند.

analyzing the lived experience of upper secondary school students on the role of virtual space in the state of religious beliefs in the conditions of the covid 19 epidemic

purpose: the purpose of the present study is to analyze students’ perception and lived experience of the role of virtual space in changing the religious beliefs of upper secondary school students, and at the same time to identify and categorize the factors related to virtual space that are effective in changing religious beliefsmethod: for this purpose, a qualitative approach and a descriptive phenomenological method, an email interview, and the use of open-ended questions were used. the participants were selected by snowball sampling method in the research field consisting of female students in the second year of high school in the age group of 15 to 18 years in the city of tehran in districts 1, 16, and 20, and when saturation was reached in the 15th interview, the process of semi-structured interviews ended. the multivariate data method was used as a witness for the validity and reliability of the data. the resulting data were analyzed with a seven-step strategy. the findings led to the identification of 86 important phrases, and the classification of 15 sub-themes and 5 themes, including cognitive, belief, behavioral, emotional, and practical.findings: the results of this research showed that by examining the views and business of students facing the virtual space and expanding its use during the corona era, the change in the religious beliefs of the students included 5 themes, which are: cognitive, belief, behavioral, emotional, and practical.conclusion: it can be concluded that the issue of proper cultivation of beliefs and agency to religious teachings in the studied students was not in a satisfactory state due to the influence of many diverse factors, especially the content and common values ​​in the virtual space, it underwent extensive transformations and in the opposite direction of the beliefs. it has been accompanied by religious expectations