مدل ادب محیط زیست و تبیین اهداف آموزش محیط زیست بر اساس دیدگاه اسلامی «مادر بودن زمین»

هدف از این تحقیق، معرفی دیدگاه اسلامی مادر بودن زمین از نگاه پیامبر گرامی اسلام و معصومین علیهم السلام، شناسایی مولفه های ادب محیط زیست و تبیین اهداف آموزش محیط زیست بر اساس این دیدگاه بوده است. این تحقیق به شیوه ی کیفی و کمّی، با نمونه گیری هدفمند و تحلیل مضمون اسناد مرتبط از جامعه ی آماری شامل قرآن کریم، کتب روایی شامل کتاب شریف اصول کافی و مفاتیح الحیات و مقالات معتبر، انجام شد. تحلیل مضامین از طریق مطالعه ی عمیق و تجزیه و تحلیل، کدگذاری و تفسیر و استنباط همزمان داده ها و تحلیل و دسته بندی مولفه ها به شیوه ی قیاسی انجام گرفت. مصادیق آداب رفتار با مادر از دیدگاه اسلام استخراج شد و بر آن اساس، مصادیق آداب رفتار با محیط زیست استنباط و ذیل 7 مولفه دسته بندی شد. براساس نتایج بخش کیفی، پرسشنامه ای با مقیاس 5 گزینه ای لیکرت تهیه شد. روایی محتوایی این پرسشنامه توسط متخصصان و پایایی آن با استفاده از آلفای کرونباخ به میزان 0.908 تعیین گردید. میزان موافقت متخصصان حوزوی و دانشگاهی علوم و معارف اسلامی، علوم تربیتی و آموزش محیط زیست، با میزان تناسب مصادیق و مولفه های ادب محیط زیست، به وسیله ی این پرسشنامه، و بر اساس 30 مورد پاسخ سنجیده شد. براساس یافته ها، مولفه های ادب محیط زیست عبارت بودند از: احترام، احسان، سازگاری، حمایت، خیرخواهی، قدرشناسی و رضایت. در نهایت مدل ادب محیط زیست و اهداف آموزش محیط زیست از دیدگاه اسلامی مادر بودن زمین ترسیم و ارائه گردید. ضرورت توجه به اخلاق، منش و ادب محیط زیست در آموزش و پرورش رسمی کشور، در عین توجه ویژه به تفاوت های این سه مفهوم، و طراحی، اجرا و اعتباریابی الگوهای آموزشی با هدف گسترش آموزش اخلاق، منش و ادب محیط زیست مورد تاکید قرار گرفت.

Model of Environmental Etiquette and Explaining the Environmental Education Objectives Based on Islamic Perspective of Mother Earth

The present study was conducted to introduce the Islamic perspective of Mother Earth from the point of view of the beloved Prophet of Islam, Mohammad and Infallibles (peace be upon them), identifying the components of Environmental Etiquette and introducing the relevant model and explaining the goals, aims and objectives of Environmental Education, based on this view. The study was conducted in a qualitative and quantitative manner by purposeful sampling and analysis of relevant documents from the statistical community including the Holy Quran, narrative books including the Noble Book of Sahifah AlSajadiyyah, Osool AlKafee, Mafatih AlHayat, and valid articles. Themes analysis was done through indepth study and analysis, coding and interpretation and simultaneous inference of data and classification of components in a deductive manner. Examples of politeness to mother were extracted from the Islamic perspective and accordingly, examples of environmental etiquette were deduced and classified into seven components. Based on the results of the qualitative section, a 5point Likert scale questionnaire was developed. The content validity of the questionnaire was determined by experts, and its reliability was determined by Cronbach's alpha to be at 0.908. The level of agreement of experts in the fields of Islamic sciences, education and environmental education, with the proper relationship between environmental etiquette examples and components was measured by this questionnaire based on 30 responses. According to the findings, the components of environmental etiquette were as follows: Respect, Benevolence, Adaptability, Support, Compassion, Gratitude, and Satisfaction. Finally, the model of environmental etiquette and environmental education goals were depicted from the Islamic perspective of Mother Earth. The need to pay attention to the environmental ethics, character and etiquette in formal education, with special attention to the differences between these three concepts, as well as the design, implementation and validation of educational models aimed at expanding the education of environmental ethics, character and etiquette were emphasized.