شناسایی و تبیین مفهوم سواد رسانه ای و اهداف تربیتی مربوطه با تاکید بر قرآن کریم

در جامعه کنونی که رسانه ها نقش فعالی در تغییر فرهنگ ها ایفا می کنند، آماده سازی دانش آموزان برای برخورد فعالانه با رسانه ها یکی از وظایف مهم نظام تعلیم و تربیت رسمی است و البته این امر مستلزم تدوین برنامه درسی سواد رسانه ای است. در این راستا پژوهش حاضر یک تحلیل محتوای کیفی جهت دار است که به شناسایی و تبیین مفهوم سواد رسانه ای و اهداف تربیتی مربوطه با تاکید بر قرآن کریم می پردازد. جامعه آماری پژوهش، تمام آیات قرآن کریم و واحد نمونه گیری، آیه در نظر گرفته شد. با روش نمونه گیری هدفمند و با استفاده از نرم افزار نورالانوار، آیات مرتبط با سواد رسانه ای در قرآن جستجو و گردآوری شد. واحد تحلیل، جمله در نظر گرفته شد. آیات و جملات گردآوری شده با استفاده از مولفه های سواد رسانه ای، یعنی دسترسی و استفاده، تجزیه و تحلیل، ارزشیابی، تولید و برخورد فعال با پیام رسانه ای، طبقه بندی شد. سپس با استفاده از کد گذاری جملات، مفهوم سواد رسانه ای و اهداف تربیتی مربوطه از نظر قرآن مشخص شد. بر اساس یافته ها، در آیات انتخاب شده، به ترتیب به مولفه های تولید و نشر پیام، ارزشیابی، برخورد فعال، دسترسی و استفاده و تجزیه و تحلیل، بیشترین توجه شده است. در مجموع برای پنج مولفه سواد رسانه ای، شانزده مضمون کلی استخراج شد. در بین مضامین به ترتیب به ویژگی های پیام رسان، نبایدهای تولید و نشر پیام، ویژگی های پیام موثر و اهمیت تعقل و خردورزی بیشترین توجه شده است. در نهایت با توجه به مضامین، بیست و دو هدف تربیتی پیشنهاد شد.

Identifying and Explaining the Concept of Media Literacy and the Related Educational Goals with Emphasis on the Holy Quran

In today's society where the media play an active role in changing cultures, preparing students for active engagement with the media is one of the important tasks of the formal education system, which requires the development of a comprehensive media literacy curriculum. In this regard, the present study is a directed qualitative content analysis that identifies and explains the educational goals of the lsquo;media literacy rsquo; training program with emphasis on the Holy Quran.The statistical population of the study consisted of all verses of the Holy Quran, and the verse was considered as the sampling unit. Using targeted sampling method and Quranic Nur alAnawar software, the keywords related to media and media literacy were searched for in the Quran, and the relevant verses were collected. The sentence was considered as the analysis unit. The compiled verses and sentences were categorized using components of media literacy, namely Access and Use, Analysis, Evaluation, Production and Active Treatment with media messages.Then, using coding of the sentences, the concept of media literacy and the related educational goals were identified from the Qur'an rsquo;s viewpoint. Based on the findings, in the selected verses, the components of Production, Evaluation, Active Treatment, Access and Use and Analysis have been given the most attention respectively. Totally, sixteen general themes were extracted for five components of media literacy. Among the themes, most attention has been paid to the characteristics of the messenger, the disadvantages of producing and publishing the message, the characteristics of the effective message and the importance of intellection respectively. Finally, according to the themes, twentytwo educational goals were proposed.