رفتار فرانقشی در سازمان‌های آموزشی، تحلیل تطبیقی مولفه ها با تاکید بر آموزه های تربیتی اسلام

هدف این پژوهش، شناسایی مولفه های رفتار فرانقشی در سازمان های آموزشی با تاکید بر آموزه های اسلام است. روش پژوهش، ترکیبی از نوع کیفی کمی است. جامعه تحقیق شامل دو بخش است: قرآن کریم، نهج البلاغه و کتب مدیریتی و متخصصین مدیریت آموزشی، علوم تربیتی و معارف اسلامی. در بخش اول به طور هدفمند نمونه گیری و مطالعه عمیق شده و با استفاده از دسته بندی و کدگذاری، به طور مستمر مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و مقولات استخراج شد. سپس به منظور تایید تناسب مقولات با اهداف پژوهش، نظرات 32 نفر متخصص مدیریت آموزشی و علوم تربیتی و 20 نفر متخصص معارف اسلامی از طریق دو پرسشنامه محقق ساخته جمع آوری و با استفاده از آمار توصیفی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. ضریب پایایی پرسشنامه ها از طریق آلفای کرونباخ به ترتیب 0/797 و 0/896 محاسبه شد. یافته ها حاکی از این است که مولفه های رفتار فرانقشی در دانش مدیریت به ترتیب اولویت عبارتند از: ادب و احترام، تلاش و پشتکار و اشتیاق، آداب اجتماعی، توسعه خود، نوع دوستی و رفتارهای کمکی، توسعه نگرش مثبت و تمایلات سازنده، وجدان کاری و اطاعت سازمانی، ابتکار فردی، مشارکت سازمانی، وفاداری سازمانی و جوانمردی. مولفه های رفتار فرانقشی در آموزه های اسلام نیز به ترتیب اولویت عبارتند از: تحکیم پیوندها و رفع کدورت بین فردی، اهتمام به نیکی مضاعف، واکنش متعالی، همیاری هدفمند، پرده پوشی عیوب، اهتمامات معنوی در حق دیگران، ترک انتقام حین قدرت، توجه به ابراز نیازها، وساطت معطوف به خیر، مساعدت پیش از طلب، همدلی و همدردی، تلاش و استقامت فراتر از انتظار، پرهیز از بزرگنمایی مشکلات، توانمندی تفکیک، نقش فعال و سازنده در انتقاد و پیشنهاد، تقویت روحیه و نشاط کاری، بزرگداشت و تکریم شخصیت افراد. برخی مولفه های رفتار فرانقشی در مدیریت و اسلام مشابه اند، اما دارای اشتراکات مطلق نیستند. بر این اساس می توان جایگاه آن ها را در قیاس با یکدیگر در روابط سه گانه حمایت، توسعه و نوآوری تبیین نمود.

A Comparative Analysis of the Components of Extra-Role Behavior in Educational Organizations with an Emphasis on the Educational Teachings of Islam

This research aims to identify the components of extrarole behavior in educational organizations with an emphasis on the educational teachings of Islam. The research method is both qualitative and quantitative. The statistical population of the research consists of two parts: a) the Holy Quran, Nahj alBalaghah, and management books; b) specialists of educational management, educational sciences and Islamic knowledge. The data sampling was targeted in the first part, the sources were studied in depth, and the data were continuously analyzed using categorization and coding, and the categories were extracted. Then, in order to confirm the appropriateness of the categories to the objectives of the research, the viewpoints of 32 specialists in educational management and educational sciences and 20 specialists in Islamic Education were collected by two researchermade questionnaires and analyzed using descriptive statistics. Cronbach rsquo;s alpha of the questionnaires were calculated 0.797 and 0.896 respectively. The finding show that the components of extrarole behavior in the knowledge of management are as follow in order of priority: gentility and respect, endeavor, perseverance and enthusiasm, social customs, selfdevelopment, selfaffirmation and collaborative behaviors, development of positive attitudes and constructive tendencies, organizational conscience and organizational obedience, individual initiative, organizational involvement, organizational loyalty and nobility. And the components of extrarole behavior in the teachings of Islam are also as follow in order of priority: consolidation of friendship links and removing interpersonal indignations; focusing on giving increasing beneficence; transcendental response; targeted assistance; covering the imperfections of the individuals; providing spiritual support; avoiding revenge despite having power; paying attention to those who express their needs; goodwill; predemand assistance; empathy and sympathy; striving and endurance beyond expectations; avoiding magnification of problems; separation ability; active and constructive role in criticism and suggestion; strengthening spirit and vitality; showing respect and veneration for the individuals rsquo; personalities. There are similarities and differences between the components of extrarole behavior in management and Islamic contexts. Therefore these components can be studied on a comparative basis regarding the triangle of support, development and innovation.