ضرورت توجه به قطب سوم در تربیت دینی و آثار آن بر فضای تربیتی (مربیان، فراگیران و کلاس درس)

هدف پژوهش حاضر تبیین ابعاد و مولفه های رویکرد کثرت گرایی دینی فقهی، ارتباط و تاثیرات آن بر فضای تربیت دینی است. این تحقیق از نوع توصیفیتفسیری است که مبتنی بر روش تحلیل فلسفی است. جامعۀ تحلیل شامل سه بخش: متون، اسناد مرتبط با تکثر دینی، فقه اسلامی و تعلیم و تربیت دینی بوده است. پس از تحلیل و بررسی متون و استحصال نظریۀ تکثر فقهی به عنوان موجه ترین رویکرد، به مقایسۀ تطبیقی تقابل های دوگانۀ تکثرگرایی دینیانحصارگرایی دینی و فقه مخطئهفقه مصوبه و سپس، به استخراج لوازم و اقتضائات آن ها در تربیت دینی به شیوه استنباطی پرداخته شده است. دلالت های استخراجی رویکرد تکثرگرایی موجه برای تربیت دینی در سه بخش کلاس، مربی و فراگیر عبارتند از: کلاس: داشتن کلاس راحت و بدون دغدغه برای ابراز عقیده، فضای چند صدایی قانونمند و رشد خلاقیت پروری در کلاس، برنامه های درسی مشارکتی و بدون تبعیض، مربی: داشتن نگاه باز و چندمنظری، تمرکز بر بطن و فحوای متون، به کارگیری شیوۀ استنباط عقلانی در تدریس، داشتن شیوۀ دموکراتیک و احتراز از تحمیل و تلقین، فراگیر: فراخ اندیشی و توسعه ذهنی فراگیران، تعامل بازتر در مواجهه با پیروان سایر ادیان و دیدگاه ها، همچنین تقویت ظرفیت های انتقادگرایی، تحلیل گری و قضاوت در فراگیران. در ادامه با نقد و مقایسۀ رویکردهای انحصارگرایی دینی و تکثرگرایی تند لیبرالی، تکثرگرایی معتدل براساس الگوی فقه اسلامی به عنوان رویکرد موجه برای تربیت دینی پیشنهاد شده است.

The Necessity of Paying Attention to the Third Pole in Religious Education and its Impacts on Educational Settings (Instructors, Learners and Classroom)

The purpose of the present study was to explain the dimensions and components of religiousjurisprudential pluralism and to identify its impacts on religious educational settings. This descriptiveinterpretive research was based on philosophical analysis. The statistical population of the study consisted of texts and documents related to religious pluralism, Islamic jurisprudence, and religious education. After interpretively analyzing the texts and identifying jurisprudential pluralism as the most justifiable approach, a crosscomparison was undertaken between opposing paradigms of religious pluralism vs. religious exclusivism and mukhti'a vs. musawwiba jurisprudence in order to extract their implications for religious education. The implications of jurisprudential pluralism for religious education include three components of classroom, instructors, and learners: a) Classroom: comfortable environment where each student feels safe in expressing his viewpoints, lawful, multivoiced settings, promoting creativity in the classroom, collaborative curriculum, educational justice and avoiding prejudice and discrimination in the classroom; b) Instructors: having a liberal and multiperspective view, focusing on the essence of texts, using rational inference in teaching, using a democratic approach to teaching, avoiding imposing values and beliefs and avoiding inculcation of ideas; c) Learners: fostering broadmindedness among students, mental development of learners, free interaction with followers of other religions and tolerance of those with different beliefs, promoting constructive criticism among learners, and enhancing learners rsquo; critical thinking. Ultimately, by criticizing and comparing religious exclusivism and liberal pluralism, moderate pluralism which is based on Islamic jurisprudence model was proposed as a justifiable approach to religious education.