تحول تاریخی حقوق بین‌المللِ توسل به زور تا شکل‌گیری نظام ملل متحد؛ بیم‌ها و امیدها

این نوشتار می کوشد تا از رهگذر رویکردی تاریخی به تحلیل چگونگی تنظیم حقوقی توسل به زور تا شکل‌گیری نظام ملل متحد دست یازد و به کاستی ها و چالشهای آن بپردازد. بررسی سیر تاریخیِ حاکم بر توسل به زور از سده های میانی و نظریه جنگ عادلانه تا زمان پدیدایی سازمان ملل متحد، روندی تکاملی از نامحدودبودن اختیار دولتها در توسل به زور علیه یکدیگر تا محدودیت و ممنوعیت آن را نشان می دهد. اصلی ترین چالشِ حقوق بین المللِ ناظر بر توسل به زور در این دوره، اراده گراییِ افراطیِ دولتها و غلبه زور و سیاست بر صلح و حقوق بین الملل و صلح در ساحت روابط بین‌الملل است؛ با این حال در این بازه زمانی، جامعه‌ بین‌المللی شاهد گذار از اصل توسل به زور برای حل و فصل اختلافات به اصل ممنوعیت به کارگیری زور بسان قاعده ای بنیادین در روابط میان دولتها بوده است. به باور نگارندگان، این روند تکاملی را باید از نشانه‌هایِ نهادینه شدنِ تدریجی حقوق بین الملل توسل به زور در روابط میان دولتها قلمداد کرد و بر همین پایه، می توان از کارآمدیِ نسبی این شاخه حقوقی در کاهش به کارگیری زور در این بستر سخن راند. از آنجا که جنگِ تحمیلیِ رژیم بعث عراق علیه ایران به موجب قواعدِ حقوقی یادشده، توسلِ نامشروعِ به زور علیه تمامیت ارضی کشورمان و تجاوز سرزمینی به شمار می رود به نظر می رسد مطالعه تاریخیِ قواعدِ حاکم بر توسل به زور می تواند در فهمِ درست تر و کاملترِ موازینِ حقوقیِ حاکم بر زوایایِ گوناگونِ این رویدادِ واجد اهمیت و پیامدهای آن در تاریخِ معاصر ایران زمین، و هشت سال دفاعِ مقدس از ناموس و خاک و سرزمینمان، سودمند باشد و به کار آید.

Historical Transformation of the International law from Resort to Force to the formation of the United Nations System: Fears and Hopes

This study is intended to investigate the establishment of the use of force until the emergence of the United Nations through a historical approach, and to addresses its defects and challenges. Studying the historical procedure of the use of force from the Middle Ages, as well as the study of the theory of just war up to the advent of the United Nations, demonstrate an evolutionary approach from the unlimited power of states to use force by the nations against one another and their limitations and prohibitions. The main challenge of international law governing the use of force in this era includes the extreme intentional decisions by the states and the dominance of politics and force over international law and peace in the arena of international relationship. During this time, however, the international community witnessed a transition from the principle of the use of force to resolve disputes by the principle of the prohibition of the use of force as a fundamental rule in the relationship among states. The writers believe that, this evolutionary process should be considered as the signs of gradual institutionalization of international law on the use of force in the relationship among states. Accordingly, a relative effectiveness of this branch of law in reducing the use of force in this field. As the imposed war of the Ba’athist regime of Iraq against Iran is an illegitimate use of force against the territorial integrity and invasion of our country, it seems that the historical study of the rules governing the use of force can be quite convenient for a more accurate and complete understanding of the legal norms governing the various perspectives of this important event in the contemporary history of Iran, that is, the eightyear long Holy Defense, protecting our honor, soil and country.