بررسی رویکرد آیکونولوژی در مواجهه با نقاشی دوران پیشامدرن ایرانی

تمرکز غالب پژوهشگران داخلی و خارجی بر ظاهر بصری نقاشی ایرانی باعث حذف نسبی و گهگاه فراموشی کامل اهمیت محتوای این آثار تصویری شده است. اندک مقالات و پژوهش‌هایی که محتوای نقاشی‌های ایرانی در آن‌ها مورد تجزیه‌وتحلیل قرارگرفته، بعضاً به تفاسیری شخصی و غیر سامانمند محدود و در خوش‌بینانه‌ترین حالت بر نظریه‌هایی استوارند که با ارجاع به هنر اروپایی شکل‌گرفته است. در این نوشتار از روش آیکونولوژی به‌عنوان یکی از رویکردهایی نام‌برده می‌شود که استفاده از آن توسط غالب پژوهشگران هنر ایرانی بدون هیچ پیش‌شرط و با وام‌گیری مطلق از روش اروپایی آن رو به افزایش است. آنچه در این مقاله موردتوجه قرار می‌گیرد برجسته کردن نقاط ضعف این روش در برخورد با هنر ایرانی، بخصوص نقاشی دوران پیشامدرن است. از کاستی‌های این رویکرد در مواجه با نقاشی پیشامدرن ایرانی می‌توان به نحوه تحول سنت‌های تصویری، غالب بودن فرهنگ شفاهی و همچنین نقش مخاطب معاصر در خوانش از نقاشی‌های این دوران یادکرد. هدف از این بررسی تاکید بر ضرورت ارائه روش‌هایی سامانمند در بررسی محتوای نقاشی ایرانی، با در نظر گرفتن فرهنگ و تاریخ هنر آن است.