ارتباط واقع‌گرایی در هنر نگارگری مکتب دوم تبریز و عرفان اسلامی

پژوهش حاضر، به منظور بررسی میزان تاثیر عرفان اسلامی بر واقع‌گرایی در هنر نگارگری دوران صفوی، انجام شده است. عرفان بر تجربه و معرفت حاصل از آن، تاکید دارد. از دید متصوفه، تصاویر لایه‌های معنایی متعدد دارند و تمرکز بر یک امر، کم‌کم مخاطب را به شناخت نفس آن، نایل می‌کند. از سویی دیگر، واقع‌گرایی در نگارگری عصر صفوی، به شکلی دیگر بروز می‌یابد: تحسین عالم خاکی، جلوه‌ای از عالم الهی است. تلاش برای به تصویر کشیدن لحظه‌ای گذرا، به مدد کلام و تصویر و بازنمایی اشیا با جزییاتی کامل، چنان که، به نظر می‌رسد، زنده‌اند. بنابراین، پرسش پژوهش این‌گونه مطرح می‌شود که: چه میزان واقع‌گرایی نقاشی صفوی –مکتب دوم تبریز تحت تاثیر مبانی عرفان و تصوف رایج در دوره صفوی است؟ نتایج حاصل از پژوهش حاکی از آن است که، هنر به عنوان یکی از جلوه‌های تمدن اسلامی، برگرفته از تفکر حاکم بر تمدن و برهه زمانی خاص است. نگارگر صفوی هم متاثر از تفکرات رایج زمان خود و حتی، با پیروی از آن‌ها، به خلق آثار می‌پردازد. می‌توان این‌گونه بیان کرد که، واقع‌گرایی رواج یافته در نقاشی این دوره، برگرفته از اصول تصوف، تجربه‌گرایی و تاکید بر شناخت ماسوی برای شناخت حقیقت است. نگارگر دوره صفوی با توسل به واقع گرایی، درصدد رسیدن به زیبایی است که خداوند با کمال صفات موجودات در آن‌ها، قرار داده است. از آنجایی‌که، موضوع مورد مطالعه، پیرامون تغییرات نگارگری در دوره‌ای تاریخی است، با استناد به روش تاریخی و کتابخانه‌ای، اطلاعات جمع آوری شده است.