تبیین نسبت‌های تناسباتی مفردات در قلم نستعلیق

با وجود تلاش‌های خوشنویسان بزرگِ ایران و رسالات متعدّد خوشنویسی و مطالعات محقّقان، خلاءِ شناخت کافی از نسبت‌های تناسباتی مفرداتِ قلم نستعلیق هم‌چنان احساس می‌شود. در مطالعات پراکنده، صرفاً نسبت‌های طلایی به عنوان نسبت تناسباتی در این قلم معرّفی می‌شود، در حالی که، به نظر می‌رسد با توجّه به تنوّع فرم حروف و امکان کرسی‌بندی‌های متنوّع، باید در این قلم از چند نظم هندسی و نسبت تناسباتی مختلف استفاده شده باشد. چگونگی تبیین این نسبت‌های تناسباتی در مفردات قلم نستعلیق، مهم‌ترین مساله‌ای است که، در این مقاله به آن، پرداخته شده است. هدف آن است که، با شناخت نسبت‌های تناسباتی قلم نستعلیق، کیفیّت و ارزش‌های این هنر، بهتر درک شود، تا محلّ بحث، نقد، تحلیل و آموزشِ اصولی قرار گیرد. این موارد، از کمبودها و نیازهای اصلی خوشنویسی امروز ایران است. با توجه به مشکلات ناشی از عدم شناخت نسبت‌های تناسباتی قلم نستعلیق در کاربردهای متنوع، این تحقیق می‌تواند کاربردی باشد. از منظر داده‌های پژوهش، کیفی است و از آن‌جا که، در شکل‌گیری این تناسبات عوامل متعدّدی نقش دارند، پژوهش از نوع تحلیلی خواهد بود. اطلاعات پژوهش از طریق مرور منابع مکتوب چاپی، خطی و الکترونیک به دست آمده و مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج به دست آمده، حاکی از آن است که، علی‌رغم مطالعاتِ معاصر در رساله‌های خوشنویسی، اشاره‌ای به استفاده از نسبت طلایی در تنظیم اندازه حروف در قلم نستعلیق نشده و اندازه‌های نقطه و حرف الف، به عنوان مبنای تناسب اندازه بیان شده است. در این مقاله، بر اساس این دو معیار، نسبت‌های تناسباتی مختلفی از 2√، تا 9√ در مفردات قلم نستعلیق تبیین شده است.