بررسی روش‌های شکست خواب و بهبود جوانه‌زنی بذر گیاه ختمی (althaea officinalis)

مقدمه: ختمی (althaea officinalis l.) یکی از مهم‌ترین گیاهان متعلق به تیره پنیرک (malvaceae) است که در طب سنتی و دارویی برای درمان اختلالات سامانه‌های گوارشی و تنفسی کاربرد دارد. بذرهای تازه این گیاه قوه رویشی مناسبی ندارند. این آزمایش جهت بررسی روش‌های مختلف شکست خواب بر بهبود جوانه‌زنی بذر گیاه ختمی صورت گرفت.مواد و روش‌ها: آزمایشی در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار در آزمایشگاه کشاورزی دانشگاه پیام نور – استان تهران مرکز شهریار در سال 1396 انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل 10 تیمار (شاهد، بذر بدون پوسته، حذف پوسته بذر +اسید جیبرلیک (500 و 1000 میلی گرم در لیتر)، حذف پوسته بذر+ نیترات پتاسیم (0.1 و 0.2 درصد)، حذف پوسته بذر+ اسید سولفوریک (30 و 60 دقیقه)، اسید سولفوریک (30 و 60 دقیقه) بود.یافته‌ها: نتایج حاصل از آزمایش نشان داد بیشترین شاخص جوانه‌زنی با میانگین 433.3 در تیمار حذف پوسته بذر +30 دقیقه اسید سولفوریک مشاهده شد. بیشترین سرعت جوانه‌زنی (44.7 بذر در روز) در تیمار حذف پوسته بذر + 60 دقیقه اسید سولفوریک مشاهده شد. بیشترین درصد جوانه‌زنی با میانگین 86.6 درصد در تیمار حذف پوسته بذر + نیترات پتاسیم  0.2 درصد مشاهده شد. هم‌چنین بیشترین زمان جوانه‌زنی با میانگین 20.2 روز در دو تیمار شاهد و بذر بدون پوسته مشاهده شد. بلندترین طول ساقه‌چه و گیاه‌چه و بیشترین وزن‌تر و خشک گیاه‌چه بدون اختلاف معنی دار در تیمارهای حذف پوسته بذر+ نیترات پتاسیم  0.2 درصد، حذف پوسته بذر + 30 دقیقه اسید سولفوریک و حذف پوسته بذر + 60 دقیقه اسید سولفوریک مشاهده شد. بلندترین طول ریشه‌چه نیز در تیمارهای حذف پوسته بذر + 30 دقیقه اسید سولفوریک و حذف پوسته بذر+ نیترات پتاسیم  0.2 درصد مشاهده گردید.نتیجه گیری: با توجه به این که هر سه تیمار اسید سولفوریک، اسید جیبرلیک و نیترات پتاسیم همراه با حذف پوسته بذر باعث بهبود صفات مورد آزمایش نسبت به حالت شاهد شدند، می‌توان بیان کرد که گیاه ختمی دارای نوعی خواب فیزیکی و فیزیولوژیکی است و برای بذرهای تازه این گیاه که قوه رویشی مناسبی ندارند از تیمارهای شکست خواب (به ویژه 30 دقیقه اسید سولفوریک) جهت افزایش جوانه‌زنی می‌توان بهره برد. 

evaluation of dormancy breaking and germination improvement methods in althaea officinalis

introduction: althaea officinalis l. is one of the most important plants of the malvaceae family which is used in traditional medicine and as a drug to treat the disorders of digestive and respiratory systems. the fresh seeds of althaea do not have a good growth potential. this experiment was performed to evaluate the different methods of seed dormancy breaking on the improvement of a. officinalis l. seed germination.materials and methods: an experiment was conducted in a completely randomized design with three replications at the agricultural laboratory of payame noor university tehran, shahriar center in 2017. the experimental treatments included 10 treatments (control, seed coat removal, seed coat removal + gibberellic acid (500 and 1000 ppm), seed coat removal + potassium nitrate (0.1 and 0.2%), seed coat removal + sulfuric acid (30 and 60 minutes), sulfuric acid (30 and 60 minutes).results: the results showed that the highest germination index with averages of 433.3 was observed in seed coat removal + 30- minutes of sulfuric acid treatment. the highest germination rate (44.7 seed/day) was observed in seed coat removal + 60-minute sulfuric acid treatment. the highest germination percentage (86.6%) was observed in seed coat removal+ 0.2% potassium nitrate treatment. also, the highest mean germination time (20.2 day) was observed in both control and seeds coat removal treatments. the highest plumule and seedling length and fresh and dry weight were observed in seed coat removal + 30 and 60- minute sulfuric acid, and seed coat removal +0.2% potassium nitrate treatment, without significant difference. the highest radicle length was obtained in seed coat removal +30- minutes sulfuric acid treatment and seed coat removal + 0.2% potassium nitrate treatments.conclusion: since all three sulfuric acid, potassium nitrate and gibberellic acid treatment along with seed coat removal treatment significantly affect the measured traits compared with control. it may be suggested that a. officinalis l. seed has a type of physical and physiological dormancy and seed dormancy breaking treatments (especially 30- minutes sulfuric acid) can be used to increase germination the fresh seeds of this plant.