تاثیر کیتوزان بر شاخص‌های جوانه‌زنی لوبیا چیتی (phaseolus vulgaris) رقم صدری در شرایط تنش شوری

مقدمه: امروزه، افزایش جمعیت به‌طرز چشمگیری، بار اضافی بر منابع کشاورزی جهانی ایجاد کرده است. در نتیجه، دستیابی به تقاضای جهانی غذا و افزایش درآمد کشاورزان به یک کار چالش برانگیز تبدیل شده است. شوری از مهم‌ترین عوامل زیانبار در نواحی خشک و نیمه‌خشک جهان است که تولید گیاه را تحت تاثیر قرار می‌دهد. پرایمینگ بذر فناوری است که به واسطه آن بذرها پیش از قرار گرفتن در بستر خود و مواجهه با شرایط اکولوژیکی محیط، به لحاظ فیزیولوژیک و بیوشیمیایی آمادگی جوانه‌زنی را به‌دست می‌آورند. این پژوهش با هدف بررسی کارایی تاثیر کیتوزان بر شاخص‌های جوانه‌زنی لوبیا تحت تنش شوری اجرا گردید. مواد و روش‌ها: این آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با چهار تکرار به‌صورت ردیفی (کشت لوله‌ای یا ساندویچی) بین کاغذ صافی در دانشگاه محقق اردبیلی در سال 1400 انجام شد. تیمارها شامل چهار سطح شوری (صفر، 50، 100 و 150 میلی‌مولار) و چهار سطح کیتوزان (صفر، 0.25، 0.50 و 0.75 درصد وزنی- حجمی) که همه در اسید استیک یک درصد حل شده بودند. صفات مورد ارزیابی شامل ضریب جوانه‎زنی، ضریب آلومتری، سرعت جوانه‌زنی روزانه، میانگین جوانه‌زنی روزانه، شاخص طولی و وزنی بنیه بذر، طول ریشه‌چه، ساقه‌چه، وزن تر و خشک ریشه‌چه و ساقه‌چه و وزن خشک باقیمانده بذر بود. تجزیه داده ها با استفاده از نرم‌افزار آماری  sas نسخه 9.2 و مقایسه میانگین‌ها به روش دانکن در سطح احتمال 5 درصد انجام شد. یافته‌ها: نتایج نشان داد که تنش شوری موجب کاهش ضریب آلومتری، شاخص طولی بنیه گیاهچه، طول ریشه‌چه و گیاهچه و وزن تر و خشک ریشه‌چه و باعث افزایش سرعت جوانه‌زنی روزانه و وزن خشک باقیمانده گردید. پیش تیمار بذر با کیتوزان سبب افزایش ضریب آلومتری، شاخص طولی بنیه گیاهچه، طول ریشه‌چه و گیاهچه، و وزن تر و خشک ریشه‌چه شد. البته، مقایسه میانگین‌ها نشان دهنده آن بود که بین سطوح کیتوزان اختلاف معنی‌داری وجود داشت، به‌ نحوی‌که بیش‌ترین مقدار صفات از کاربرد کیتوزان 0.75 درصد و کم‌ترین آن از عدم کاربرد کیتوزان حاصل گردید. شاخص طولی بنیه بذر، طول گیاهچه و وزن خشک ریشه‌چه در پیش تیمار با کیتوزان 0.75 درصد به ترتیب در حدود 31، 26 و 27 درصد نسبت به شاهد (پرایمینگ با آب مقطر) بیشتر بودند. بیش‌ترین ضریب آلومتری در پرایمینگ با کیتوزان 0.50 درصد مشاهد شد. مقایسه میانگین تیمارها در مورد تنش شوری بیش‌ترین و کم‌ترین مقدار صفات به ترتیب از کاربرد سطوح شوری صفر و 150 میلی مولار به‌دست آمد. همچنین، با افزایش شوری، کیتوزان سبب افزایش ضریب جوانه‎زنی، شاخص وزنی گیاهچه، طول ساقه‌چه و وزن تر و خشک ساقه‌چه شد. نتیجه‌گیری: نتایج حاصل از این پژوهش نشان می‌دهد که در بین تیمارهای مورد مطالعه، تیمار بذر با کیتوزان 0.75 درصد موثرترین روش برای بهبود جوانه‌زنی بذر لوبیا محسوب می‌شود و می‌تواند اثرات مضر تنش شوری را بر برخی صفات در گیاهچه کاهش داده و رشد گیاهچه را بهبود بخشد. هم‌چنین، پیش تیمار بذر با آب مقطر روشی آسان، کم هزینه و موثر برای افزایش شاخص‌های جوانه‌زنی و رشد گیاهچه لوبیا می‌باشد و کشاورزان برای جوانه‌زنی سریع و رشد بهتر گیاهچه در شرایط تنش شوری می‌توانند از این روش استفاده کنند. جنبه‌های نوآوری: 1- تاثیر غلظت‌های مختلف کیتوزان بر جوانه‌زنی بذر لوبیا بررسی شد. 2- پرایمینگ با کیتوزان ضریب آلومتری، شاخص طولی بنیه گیاهچه، طول ریشه‌چه و گیاهچه، و وزن تر و خشک ریشه‌چه را افزایش داد. 3- روش مناسب برای کاهش اثرات سوء شوری و افزایش شاخص‌های جوانه‌زنی لوبیا معرفی گردید.

effect of chitosan on germination indices of common bean (phaseolus vulgaris) (cv. sedri) seeds under salt stress

introduction: today, population growth has placed a significant burden on global agricultural resources. as a result, meeting global food demand and increasing farmers’ incomes has become a challenging task. salinity is one of the most harmful factors in the arid and semi-arid regions of the world that influences crop production. seed priming is a technology by which seeds are physiologically and biochemically prepared for germination before being placed in their bed and exposed to the ecological conditions of the environment. the aim of this study was to evaluate the efficiency of the effect of chitosan on bean germination indices under salt stress. materials and methods: the experiment was conducted as factorial based on a completely randomized design with four replications in a row (tube or sandwich culture) between filter paper at the university of mohaghegh ardabili in 2021. treatments included four salinity levels (0, 50, 100, and 150 mm) and four chitosan levels (0, 25, 50, and 75% by weight volume), all of which had been dissolved in 1% acetic acid. the studied traits included germination coefficient, allometric coefficient, daily germination rate, mean daily germination, seedling length and weight index, radicle length, plumule length, seedling length, radicle fresh and dry weight, plumule fresh and dry weight and residual dry weight. data analysis was performed using the sas 9.2 software and duncan’s test at p<0.05 probability level was used for mean comparison. results: the results showed that salinity stress decreased allometric coefficient (ac), seedling length vigor index (slvi), radicle and seedling length (rl and sl), and radicle fresh and dry weight (rfw and rdw) and increased daily germination rate (dgs) and residual dry weight (rdw). seed pretreatment with chitosan increased ac, slvi, rl, sl, rfw, and rdw. the comparison of the means showed that there was a significant difference between the levels of chitosan so that the highest number of traits was obtained from the use of 75% chitosan and the lowest was obtained from the chitosan-free treatment. slvi, sl, and rdw in 75% chitosan pre-treatment were higher at about 31, 26, and 27% compared to the control (priming with distilled water), respectively. the highest ac was observed in priming with 50% chitosan. comparison of the mean for salinity stress also showed that the highest and lowest values of the measured traits respectively were obtained from the application of 0 and 150 mm salinity levels. also, with increasing salinity, chitosan increased germination coefficient (gc), seedling weight vigor index (swvi), plumule length (pl), and plumule fresh and dry weight (pfw and pdw).conclusions: the results of this study show that among the different treatments, pre-treatment of seeds with 75 % chitosan may be considered an effective way to improve seed germination of bean. it also can reduce the harmful effects of salinity stress on some traits in bean seedlings and improve seedling growth. also, pretreatment with distilled water is an easy, low-cost and effective way to increase bean seedling germination and growth indices. farmers can use this method for fast germination and better seedling growth under salt stress conditions.highlights:1- the effect of different concentrations of chitosan on the germination of bean seeds was investigated. 2- priming with chitosan increased the allometric coefficient, seedling length vigor index, radicle and seedling length, and radicle fresh and dry weight. 3- a suitable method for reducing the harmful effects of salinity and increasing germination indicators of beans was introduced.