بررسی تیمارهای مختلف هورمونی و دمایی بر شکستن خواب بذر اسطوخودوس (lavandula angustifolia)

مقدمه: اسطوخودوس (lavandula angustifolia l.) یکی از مهم‌ترین گیاهان متعلق به تیره نعنا (lamiaceae) می‌باشد که در طب سنتی و دارویی دارای کاربرد مثبت و فراوانی است. یکی از مشکلات تولید نشاء از بذر اسطوخودوس، خواب بذر آن است که موجب افزایش مصرف بذر می‌شود. در این راستا، آزمایشی به‌منظور بررسی تیمارهای مختلف بر شکستن خواب بذر گیاه اسطوخودوس و اندازه‌گیری شاخص‌های جوانه‌زنی و رشد گیاهچه، انجام شد. مواد و روش‌ها: آزمایشی در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار در آزمایشگاه اکوفیزیولوژی پژوهشکده گیاهان دارویی کرج در سال 1397 انجام شد. آزمایش شامل 14 تیمار موثر بر شکستن خواب بذر شامل شاهد، تیمارهای کاربرد هورمون اسید جیبرلیک با غلظت‌های 250، 500، 750 و 1000 میلی‌گرم بر لیتر، تیمار سرمادهی 7، 14 و 21 روز سرمادهی در یخچال و تیمارهای تلفیقی شامل 7 روز سرمادهی در یخچال+ اسید جیبرلیک 500 میلی‌گرم بر لیتر، 14 روز سرمادهی در یخچال+ اسید جیبرلیک 500 میلی‌گرم بر لیتر، 7 روز سرمادهی در یخچال + اسید جیبرلیک 1000 میلی‌گرم بر لیتر، 14 روز سرمادهی در یخچال + اسید جیبرلیک 1000 میلی‌گرم بر لیتر، 30 دقیقه در آب 40 درجه سلسیوس + 14 روز سرمادهی و 30 دقیقه در آب 40 درجه سلسیوس+14 روز سرمادهی +اسید جیبرلیک 500 میلی‌گرم بر لیتر بود.یافته‌ها: نتایج حاصل از آزمایش نشان داد، بیشترین درصد جوانه‌زنی (70.67 درصد)، شاخص جوانه‌زنی (246) با تیمار اسید جیبرلیک 750 میلی‌گرم بر لیتر و بیشترین طول گیاهچه (6.23 سانتی­متر)، طول ساقه‌چه (5.52 سانتی­متر)، وزن تر گیاهچه (0.57 گرم) با تیمار اسید جیبرلیک 500 میلی‌گرم بر لیتر بدست آمد. درحالیکه کمترین میانگین زمان جوانه‌زنی (4.12 روز) در تیمار اسید جیبرلیک 1000 میلی‌گرم بر لیتر بدست آمد. کاربرد توام 7 روز سرمادهی در یخچال+ اسید جیبرلیک 500 میلی‌گرم بر لیتر نیز تیماری بود که اختلاف معنی‌داری با تیمارهای غلظت مختلف اسید جیبرلیک نداشت. در نتیجه غلظت پایین اسید جیبرلیک همراه با 7 روز سرمادهی همان کارآیی غلظت‌های بالاتر اسید جیبرلیک به تنهایی را دارد. هم‌چنین تیمار 14 روز سرمادهی+اسید جیبرلیک 1000 میلی‌گرم بر لیتر و تیمار 30 دقیقه در آب 40 درجه+14 روز سرمادهی+اسید جیبرلیک 500 میلی‌گرم بر لیتر، کم‌ترین طول ساقه‌چه (0.78 و 0.82 سانتی­متر)، گیاه‌چه (0.99 و 1.04 سانتی­متر) و وزن تر (0.013 و 0.01 گرم) را سبب شدند که نشان دهنده اثرات منفی افزایش مدت سرمادهی و کاربرد آب 40 درجه سلسیوس بود. نتیجه­ گیری: در نهایت مشخص گردید که خواب بذر اسطوخودوس از نوع فیزیولوژیکی غیر عمیق و متوسط است و اسید جیبرلیک جایگزین مناسبی برای سرمادهی می‌باشد. بهترین تیمار جهت شکستن خواب بذر اسطوخودوس استفاده از اسید جیبرلیک با غلظت 750 میلی‌گرم بر لیتر می‌باشد. جنبه‌های نوآوری: 1- در شکست خواب بذر گیاه اسطوخودوس اسید جیبرلیک جایگزین مناسبی برای سرمادهی است.2- پیش نیاز تولید نشاء از بذر گیاه اسطوخودوس، شکستن خواب بذر این گیاه است.

evaluation of different hormonal and temperature treatments on dormancy breaking of lavender (lavandula angustifolia) seed

introduction: lavandula angustifolia l. is one of the most important plants belonging to lamiaceae which has abundant use in traditional and pharmacological medicine. lavender seed dormancy is one of the problems in producing seedlings which increases seed consumption. in this regard, an experiment was carried out to investigate different treatments for seed dormancy elimination of lavender and measuring germination and growth indices.materials and methods: an experiment was conducted in a completely randomized design with three replications at the ecophysiology laboratory of karaj institute of medicinal plants in 2018. the experiment consisted of 14 treatments on seed dormancy elimination. the treatments included the control, hormonal treatments (gibberellic acid with 250, 500, 750 and 1000 mg/l concentrations) and prechilling treatments (7, 14 and 21 days of refrigeration). the integrated treatments were 7 days refrigeration + 500 mg/l gibberellic acid, 14 days refrigeration + 500 mg/l gibberellic acid, 7 days refrigeration + 1000 mg/l gibberellic acid, 14 days refrigeration + 1000 mg/l gibberellic acid, 30 minutes at 40 ° c water + 14 days refrigeration, and 30 minutes at water 40 degrees +14 days refrigeration + 500 mg/l gibberellic acid.results: the results showed that the highest germination percentage (70.67%), germination rate (24.26%) and germination index (246) were achieved in 750 mg/l gibberellic acid, and the highest epicotyl length (5.09 cm), seedling length (6.23 cm) and seedling fresh weight (0.57 gr) were produced with 500 mg/l gibberellic acid. also, the lowest mean germination time (mgt) (4.12s day) was obtained in 1000 mg/l gibberellic acid treatment. also, 7 days of refrigeration + gibberellic acid at 500 mg/l treatment had no significant difference with the other concentrations of gibberellin treatments. therefore, low gibberellin concentration with 7 days of prechilling had the same effect as higher gibberellic acid concentrations. in addition, 14 days of refrigeration + 1000 mg/l gibberellic acid treatment and treatment of 30 min in water at 40 ° c +14 days prechilling + 500 mg/l gibberellic acid produced the lowest shoot (0.78, 0.82 cm), seedling height (0.99, 1.04 cm) and fresh weight (0.013, 0.01 gr) that showed the negative effects of increased prechilling time and water at 40 ° c,conclusion: it was finally found that the lavender seed dormancy type is physiologically non-deep and moderate and gibberellic acid is a suitable substitute for prechilling. the best treatment was gibberellic acid with a concentration of 750 mg/l to break the dormancy of lavender seeds. highlights: 1- gibberellic acid is a good substitute for prechilling in seed dormancy elimination of lavender. 2- breaking the dormancy of the lavender seeds is necessary for producing seedlings from the seeds of this plant.