پاسخ‌ خفتگی و جوانه‌زنی بذر باریجه (ferula gummosa) تحت پیش‌تیمارهای مختلف هورمونی و سرمادهی مرطوب

مقدمه: باریجه یکی از مهم‌ترین گیاهان دارویی بومی ایران است که استفاده از فراورده‌ها و مشتقات آن در صنایع مختلف رواج فراوان یافته است. به همین دلیل برداشت بی‌رویه این‌گونه گیاهی از رویشگاه‌های طبیعی گسترش یافته و باعث شده در فهرست گونه‌های گیاهی درخطر انقراض قرار بگیرد. عدم وجود اطلاعات کافی در خصوص رفتار جوانه‌زنی و روش‌های شکست خفتگی بذرهای باریجه سبب شده است محققان علوم بذر توجه کمتری به این‌گونه گیاهی داشته باشند. ازاین‌رو، این مطالعه به‌منظور بررسی تاثیر تیمارهای مختلف بر رفع خفتگی بذرهای باریجه طراحی و اجرا شد.مواد و روش‌ها: در این مطالعه از بذرهای دو جمعیت باریجه جمع‌آوری‌شده از مراتع شهرستان بویراحمد و همچنین بذرهای تهیه‌شده از شرکت پاکان بذر اصفهان استفاده شد. بذرهای باریجه به مدت 120 روز در معرض تیمار سرمادهی مرطوب و قابلیت جوانه‌زنی و رفع خفتگی بذرها مطالعه شد. همچنین به‌منظور ارزیابی جنبه کاربردی این تیمار تاثیر خشک‌کردن بذرها بر قابلیت جوانه‌زنی، پس از دریافت تیمار سرمادهی نیز مورد مطالعه قرار گرفت. در این مطالعه تاثیر پیش تیمارهای مختلف هورمونی شامل اسید جیبرلیک و سیتوکین‌ها (کینیتین و 6-بنزیل آمینوپورین) در غلظت‌های مختلف بر رفتار جوانه‌زنی و خفتگی بذرها بررسی‌شد و تاثیر این تیمارها در توانایی رفع خفتگی بذرها مورد ارزیابی قرار گرفت. یافته‌ها: نتایج نشان داد رفتار جوانه‌زنی و خفتگی بذرهای دو جمعیت باهم متفاوت بوده و تاثیر تیمارهای مختلف بر قابلیت جوانه‌زنی بذرها نیز متفاوت بود. در هردو جمعیت سرمادهی بذرها تا 60 روز موجب افزایش قابلیت جوانه‌زنی و پس از آن با افزایش دوره سرمادهی جوانه‌زنی بذرها کاهش یافت. همچنین مشخص شد خشک‌کردن بذرها پس از سرمادهی موجب کاهش جوانه‌زنی بذرها می‌گردد. با بررسی علت این موضوع مشخص شد، مهم‌ترین دلیل کاهش قابلیت جوانه‌زنی بذرها در دوره‌های بلندمدت سرمادهی جوانه‌زدن بذرها در بستر سرمادهی و به عبارتی تفاوت در سطوح خفتگی بذرها در دوره‌های مختلف سرمادهی مرطوب بود. غلظت‌های مختلف اسید جیبرلیک و سیتوکینین‌ها نیز به‌طور معنی‌داری موجب بهبود رفتار جوانه‌زنی بذرها و رفع خفتگی در هر دو جمعیت باریجه شد. نتیجه‌گیری: نتایج این مطالعه بیانگر وجود سطوح متفاوت از خفتگی بذر در جمعیت‌های مختلف باریجه بود. همچنین مشخص شد تیمار سرمادهی و پیش‌تیمار بذرها با استفاده از اسید جیبرلیک و پیش تیمارهای هورمونی به‌ویژه سیتوکینین‌ها می‌تواند به‌طور قابل‌توجهی در رفع خفتگی بذرها موثر واقع شود. همچنین با توجه به تاثیر تیمارهای مختلف نتیجه‌گیری شد که خفتگی در بذرهای باریجه از نوع خفتگی مورفوفیزیولوژیک نیمه‌عمیق و عمیق می‌باشد. جنبه‌های نوآوری:1- تاثیر تیمار سرمادهی در دوره‌های بلندمدت بر قابلیت جوانه‌زنی بذرهای باریجه برای اولین بار بررسی شد. 2- تاثیر پسابش حاصل از خشک کردن بذرهای تیمارشده تحت دوره‌های مختلف سرمادهی بر قابلیت جوانه‌زنی بذرهای باریجه برای اولین بار مورد ارزیابی قرار گرفت. 3- شاخص auc (ناحیه زیر منحنی) به‌عنوان یک شاخص کاربردی در مقایسه رفع خفتگی بذرها برای اولین بار در مطالعات داخلی معرفی شد.

dormancy and germination response of galbanum seeds (ferula gummosa) under different hormonal pre-treatments and cold stratification

introduction: galbanum is one of the most important native medicinal plants in iran, and nowadays the use of its products and derivatives has become widespread in various industries. thus, the excessive harvest of this species within its natural habitats has increased. therefore, the species is enlisted as prone to extinction. due to the lack of information about germination behavior and dormancy alleviating or breaking methods of galbanum seeds, less attention has been paid to this plant species by seed science researchers. hence, this study was designed and performed to investigate the effects of different treatments on galbanum seed dormancy-breaking.materials and methods: in this study, two galbanum seed populations were collected from boyer-ahmad pastures (iran, kohgiluyeh and boyer-ahmad province) and pakan bazr isfahan company (iran). seeds were exposed to a cold stratification test for 120 days and germinability and dormancy breaking responses were studied. also, seed drying effects on germinability after exposure to stratification treatment were investigated to evaluate the practical aspects of this treatment. the impacts of different hormonal pre-treatments including gibberellic acid (ga3) and cytokines (kinetin, 6-benzylaminopurine) at different concentrations on germination and dormancy behaviors were investigated so as to assess the effect of these treatments on seed dormancy breaking.results: results showed that germination/dormancy behaviors of galbanum populations were different and also the effect of different treatments on seeds germination and dormancy varied. an increase in germination was observed when stratification was applied for up to 60 days on two seed populations, thereafter germination decreased by prolonged stratification. also, it was revealed that desiccation of the treated seeds after stratification reduced seed germination. examining the cause of this issue revealed that the most important reason for the decrease in seed germination in long periods of stratification was the germination of seeds in the stratification bed and in other words, the difference in seed dormancy levels in different stratification periods. seed germination behavior and dormancy breaking were improved significantly in both galbanum populations when the different concentration of gibberellic acid and cytokinins was used.conclusion: the results of this study indicated the existence of different levels of seed dormancy in different galbanum populations. it was also found that cold stratification and hormonal pre-treatment of seeds can be significantly effective in seed dormancy breaking. eventually, it was concluded that galbanum seed dormancy was classified as semi-deep and deep morphological dormancy due to the effects of different treatments. highlights: the effect of cold stratification treatments over long periods was investigated on galbanum seed germination behaviors for the first time. the desiccation of treated seeds under different cold stratification periods was studied on the germinability of galbanum seeds for the first time. auc (area under the curve) index was introduced as a practical index in seed dormancy breaking comparison for the first time in domestic research.