ارزیابی و تعیین حد آستانه تحمل به شوری برخی توده‌های شنبلیله (trigonella foenum-graecum) در مرحله سبز شدن گیاهچه

مقدمه: شنبلیله، یکی از گیاهان دارویی است که به عنوان یک گیاه متحمل به شوری مورد توجه بوده است. این تحقیق، به منظور بررسی اثرات تنش شوری بر ویژگی‌های سبز شدن گیاهچه و تعیین حد آستانه تحمل به شوری، شیب کاهش سبز شدن و شاخص تحمل به شوری برخی توده‌های شنبلیله انجام گرفت.مواد و روش‌ها: بذرهای پنج توده (اردستانی، اصفهانی، هندی، مشهدی و نی‌ریزی) در هفت سطح شوری (0.5، 3، 6، 9، 12، 15 و 18 ds/m) بصورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار قرار گرفتند. در این تحقیق، از مدل‌های تجربی (خطی، سیگموئیدی، نمایی و چند جزئی) استفاده شد.یافته‌ها: نتایج نشان داد که با افزایش شوری، درصد و سرعت سبز شدن گیاهچه کاهش یافت. در توده‌های اردستانی و اصفهانی، افزایش شوری تا ds/m3 تاثیری بر درصد سبز شدن گیاهچه نداشت و پس از آن کاهش معنی‌داری پیدا کرد. بیشترین درصد سبز شدن (94.62 درصد) از توده هندی در تیمار شاهد بدست آمد. توده هندی در ds/m 18 نیز بیشترین درصد سبز شدن (25.81 درصد) را داشت. اگرچه بیشترین سرعت سبز شدن گیاهچه (5.93 عدد در روز) متعلق به توده مشهدی در تیمار شاهد بود، اما تفاوت معنی‌داری با توده‌های هندی، نی‌ریزی و اصفهانی نشان نداد. در توده‌های اردستانی، مشهدی و نی‌ریزی، با افزایش شوری طول گیاهچه به طور معنی‌داری کاهش یافت، ولی این کاهش در توده اصفهانی بین سطوح شوری 3 و ds/m 6 و نیز 12 و ds/m 15 معنی‌دار نبود. در توده هندی، طول گیاهچه در ds/m 3 با شاهد مشابه بود، ولی شوری‌های بالاتر موجب کاهش معنی‌دار آن گردید. بیشترین شاخص بنیه گیاهچه (20.44) متعلق به توده‌های مشهدی و نی‌ریزی در تیمار شاهد بود و توده اردستانی در ds/m 18 کمترین مقدار (0.39) را دارا بود. نتایج نشان داد که وزن خشک گیاهچه ابتدا تا سطح شوری ds/m 3 بدون تغییر بود و سپس با افزایش شوری به تدریج کاهش یافت. در توده‌های هندی و نی‌ریزی، شوری‌های بالاتر از ds/m6، وزن خشک گیاهچه را به تدریج کاهش دادند. حد آستانه تحمل به شوری شنبلیله برای توده‌های اردستانی، اصفهانی، هندی، مشهدی و نی‌ریزی به ترتیب، 4.69، 4.90، 7.83، 1.69 و 1.57 ds/m بدست آمد. به این ترتیب، بیشترین حد آستانه تحمل به شوری (ds/m 7.83) و شیب کاهش درصد سبز شدن (7.55 درصد) از توده هندی و کمترین مقدار آن از توده نی‌ریزی (به ترتیب ds/m 1.57 و 4.63 درصد) حاصل گردید. نتایج مدل‌های غیرخطی نشان داد که بیشترین شوری که در آن گیاهچه‌ها به مقدار 50 درصد جوانه زدند (ds/m 14.24) از توده هندی حاصل گردید.نتیجه‌گیری: بر اساس نتایج، مقایسه شاخص تحمل به شوری توده‌های شنبلیله و نیز ارزیابی مدل‌های تجربی نشان داد که توده هندی در مرحله سبز شدن می‌تواند به عنوان متحمل‌ترین توده به شوری برای بهره‌برداری از منابع آب و خاک شور معرفی گردد.

Evaluation and Determination of the Salt Tolerance Threshold of Some Fenugreek (Trigonella foenum-graecum) Ecotypes at Seedling emergence Stage

Extended AbstractIntroduction: Fenugreek, is a medicinal plant that has been considered as a salt tolerant crop. This research was conducted to investigate the effects of salt stress on seedling emergence characteristics and determination of the salt tolerance threshold, declivity of emergence and salt tolerance index of some fenugreek ecotypes.Material and Methods: Seeds of five ecotypes (Ardestani, Isfahani, hendi, Mashhadi, Neyrizi) were subjected to seven levels of salinity (0.5, 3, 6, 9, 12, 15 and 18 dS/m) in a factorial experiment based on a completely randomized design with three replications. In this research, experimental models (linear, sigmoidal, exponential and multicomponent) were used.Results: Results showed that increasing levels of salinity decreased seedling emergence percentage and rate. In Ardestani and Isfahani ecotypes, increase of salinity up to 3 dS/m had no effect on seedling emergence percentage and thereafter, decreased it, significantly. The maximum seedling emergence percentage (94.62%) belonged to Hendi in control treatment. Hendi ecotype had also the highest emergence percentage (25.81%) at 18 dS/m. Although the highest seedling emergence rate (5.93 per day) belonged to Mashhadi ecotype in control treatment, it didn’t show any significant difference to Hendi, Neyrizi and Isfahani ecotypes. In Ardestani, Mashhadi and Neyrizi ecotypes, seedling length decreased significantly with increasing salinity, but this decrease was not significant in Isfahani ecotype between salinities of 3 and 6 dS/m and also 12 and 15 dS/m. In Hendi ecotype, seedling length at 3 dS/m was similar to control, but higher salinities caused a significant reduction. The maximum value of seedling vigor index (20.44) belonged to Mashhadi and Neyrizi ecotypes in control treatment and Ardestani ecotype had the lowest one (0.39) at 18 dS/m. Results showed that seedling dry weight was first unchanged up to salinity level of 3 dS/m and then gradually decreased with increasing salinity. In Hendi and Neyrizi ecotypes, applying salinities higher than 6 dS/m, gradually decreased seedling dry weight. The salt tolerance threshold of fenugreek for Ardestani, Isfahani, Hindi, Mashhadi and Neyrizi ecotypes was 4.69, 4.90, 7.83, 1.69 and 1.57 dS/m, respectively. Thus, the highest salt tolerance threshold (7.83 dS/m) and the declivity of emergence percentage (7.55%) was obtained from Hendi ecotype and the lowest one from Neyrizi ecotype (1.57 and 4.63 dS/m, respectively). Results of nonlinear models showed that the highest salinity in which  50 percent of seedlings emerged was obtained in Hendi ecotype (14.24 dS/m).Conclusion: Based on the results, comparing the salt tolerance index of fenugreek ecotypes and also evaluating of some experimental models showed that Hendi ecotype may be introduced as the most tolerant ecotype to salinity stress at the emergence stage to exploit saline soil and water resources. Highlights:Different fenugreek ecotypes in terms of salinity tolerance at seedling emergence stage were compared using some experimental models.The salt tolerance threshold, declivity of emergence and also salt tolerance index was reported for some fenugreek ecotypes.