ارزیابی رابطه جوانه‌زنی، بنیه و سلامت بذر ارقام تجاری پنبه (gossypium hirsutum) در شرایط پیری تسریع شده

مقدمه: پنبه مهم‌ترین محصول لیفی روغنی است. جوانه‌زنی، بنیه و سلامت از مهم‌ترین جنبه‌های کیفیت بذر پنبه است. بذر پنبه مورد نیاز کشور سالانه حدود 4000 تن است که نیمی از آن به‌صورت کرک‌گیری شده و نیمی به‌صورت کرک‌دار تهیه می‌شود و از این‌رو امکان آلودگی بذرهای کرک‌دار به عوامل بیماری‌زای بذرزاد وجود دارد. هرساله بخشی از بذرهای پنبه تولید شده به علل مختلف ازجمله آلودگی به عوامل بیماری‌زای بذرزاد از کیفیت استاندارد برخوردار نبوده و گواهی نمی‌شوند. از این‌رو این پژوهش به‌منظور بررسی رابطه جوانه‌زنی، بنیه و سلامت بذر ارقام تجاری پنبه در شرایط پیری تسریع شده انجام شد.مواد و روش‌ها: نمونه توده بذرهای کرکدار ارقام تجاری ساحل، ورامین، بختگان و مهر تولید شده به‌ترتیب در استان‌های گلستان، خراسان رضوی، فارس و اردبیل با قابلیت جوانه‌زنی اولیه (درصد گیاهچه‌های عادی) 80، 90 و 95 درصد تحت آزمون‌های جوانه‌زنی استاندارد و پیری تسریع شده قرار گرفتند. درصد جوانه‌زنی نهائی بذرها پیش و پس از پیری تسریع شده، درصد گیاهچه‌های عادی پس از پیری تسریع شده و درصد بذرهای پوسیده پیش و پس از پیری تسریع شده و متوسط زمان جوانه‌زنی، طول و وزن خشک گیاهچه و شاخص‌های طولی و وزنی گیاهچه پس از آزمون پیری تسریع شده اندازه‌گیری شده و قارچ‌های بیماری‌زاد روی بذرهای پوسیده با آزمون بلاتر شناسائی و متوسط فراوانی آنها تعیین شدند.یافته‌ها: ارقام ساحل و بختگان و بذرهای دارای بالاترین قابلیت جوانه‌زنی اولیه دارای بیشترین درصد جوانه‌زنی نهایی پیش از پیری تسریع‌شده و بذرهای رقم ساحل دارای بالاترین قابلیت جوانه‌زنی اولیه و قابلیت جوانه‌زنی اولیه متوسط از بیشترین درصد جوانه‌زنی نهایی پس از پیری تسریع‌شده برخوردار بودند. بذرهای رقم ساحل دارای بیشترین درصد گیاهچه‌های عادی پس از پیری تسریع‌شده بوده و بیشترین درصد بذر پوسیده پیش از پیری تسریع‌شده به بذرهای ارقام مهر و ورامین و بذرهای دارای قابلیت جوانه‌زنی اولیه متوسط و پائین‌ترین قابلیت جوانه‌زنی و بیشترین درصد بذر پوسیده پس از پیری تسریع‌شده به بذرهای ارقام ورامین و مهر دارای پائین‌ترین قابلیت جوانه‌زنی اولیه تعلق داشتند. بذرهای دارای پائین‌ترین قابلیت جوانه‌زنی اولیه از بیشترین متوسط زمان جوانه‌زنی برخوردار بودند و بذرهای رقم ساحل دارای بیشترین شاخص طولی و وزنی بنیه گیاهچه بودند. بذرهای تمام ارقام مورد بررسی به گونه‌های مختلف قارچ‌های فوزاریوم، آلترناریا، آسپرجیلوس و تریکوتشیوم روزئوم آلوده بودند. همچنین بذرهای ارقام ورامین و مهر دارای بیشترین و بذرهای رقم ساحل کمترین متوسط فراوانی قارچ روی بذرهای پوسیده بودند. درصد جوانه‌زنی نهائی پیش و پس از پیری تسریع شده و شاخص‌های طولی و وزنی بنیه گیاهچه پس از پیری تسریع شده با درصد بذرهای پوسیده پیش و پس از پیری تسریع‌شده همبستگی منفی معنی‌دار داشتند.نتیجه‌گیری: پوسیدگی بذرها مهم‌ترین عامل زوال و کاهش جوانه‌زنی بذرها و بنیه گیاهچه‌های ارقام بررسی شده پنبه بود. ارقام ساحل و مهر و بذرهای برخوردار از بالاترین (90 درصد) و پائین‌ترین (80 درصد) قابلیت‌جوانه‌زنی اولیه به‌ترتیب دارای بالاترین (91 درصد) و پائین‌ترین (58 درصد) درصد جوانه‌زنی نهائی و بنیه گیاهچه بودند. گونه‌های مختلف قارچ‌های آلترناریا، آسپرجیلوس روی بذرهای رقم مهر، فوزاریوم روی بذرهای رقم ورامین، و تریکوتشیوم روزئوم روی بذرهای رقم بختگان با متوسط فراوانی روی بذرهای پوسیده پس از پیری تسریع‌شده به‌ترتیب 100، 99، 80.70 و 63 درصد مهم‌ترین قارچ‌های کاهش‌دهنده درصد جوانه‌زنی بذرها و بنیه گیاهچه‌ها بودند.

Evaluation of Relationship of Germination, Vigor and Health of Cotton (Gossypium hirsutum) Commercial Cultivars Seed under Accelerated Ageing Conditions

Extended Abstract Introduction: Cotton is the most important fiberoil seed crop. Seed germination, vigour and health are the most important aspects of cotton seed quality. In Iran, annual cotton seed requirement is near 4000 tones, half of which is delinted and half is provided as fuzzy seed and therefore infection of fuzzy seeds to seed borne disease pathogens is possible. Every year a part of produced cotton seed does not possess standard quality and is not certify for various reasons including infection with seed borne disease pathogens. Thereafter, this research was conducted in order to study the relationship among cotton commercial cultivars seed germination, vigour and health.Materials and Methods: Fuzzy seeds lots samples of Sahel, Varamin, Bakhtegan and Mehr cotton commercial cultivars with of 80, 90, and 95 percent intial germination ability (normal seedlings percent) produced at Golestan, Khorasan Razavi, Fars, and Ardabil provinces respectively underwent Standard germination and accelerated ageing tests. Final germination percent before and after accelerated ageing, normal seedlings percent after accelerated ageing, decayed seeds percent before and after accelerated ageing, mean germination time, seedling length, dry weight, seedling length and weight vigour indices after accelerated ageing were measured and the fungus on decayed seeds were determined by blotter test. Then, their average frequency was determined. Results: Sahel and Bakhtegan cultivars and seeds having the highest primary germination ability had the most final germination percent before accelerated ageing and Sahel cultivar seed with the highest and moderate initial germination had the highest final germination percent after accelerated ageing. Sahel cultivar seeds had the highest normal seedlings percent after accelerated ageing. The highest decayed seeds percent before accelerated ageing belonged to Varamin and Mehr cultivars with moderate and low intial germination ability, and the highest decayed seeds percent after accelerated ageing belonged to Varamin and Mehr cultivars with low intial germination ability. Seeds having the lowest primary germination ability had the highest mean germination time and Sahel cultivar seeds had the highest seedling length and weight vigour indices. All studied cultivars seeds had been contaminated with Fusarium spp., Alternaria spp., Aspergillus spp. and Trichothecium roseum. Also, Varamin and Mehr cultivars seeds had the highest and Sahel cultivar seeds had the lowest average frequency of fungus on decayed seeds. Final germination percent before and after accelerated ageing and seedling length and weight vigour indices had significant negative correlation with decayed seeds percent before and after accelerated ageing.Conclusion: Seeds decay was the most important factor of studied cotton cultivars seed deterioration and germination and seedling vigour decrease. Sahel and Mehr cultivars seeds and seeds with the highest (95 percent) and lowest (80 percent) intial germination ability seeds respectively had the highest (91 percent) and lowest (58 percent) seed final germination percent and seedling vigour. Alternaria spp., Aspergillus spp. on Mehr cultivar seeds, Fusarium spp. on Varamin cultivar seeds and Trichothecium roseum on Bakhtegan cultivars seeds with average frequency on decayed seeds after accelerated ageing of respectively 100, 99, 80.70 and 63 percent were the fungus that led to the most seeds germination and seedlings vigour decrease.Highlights:Cotton commercial cultivars seed lots seed borne fungi and contamination rate were identified.The relationship of cotton commercial cultivars seeds germination percent and seedling vigour with contamination to seed borne fungi were determined