کارایی پیش تیمارهای شیمیایی و مکانیکی بر شکستن خواب بذر و ویژگی های جوانه‌زنی پنیرک (Malva Neglcta)

مقدمه: پنیرک (malva neglecta) گیاهی پایا از تیره malvaceae است. خواب بذر یک ویژگی سازگار کننده در بعضی بذرها به ویژه بذر علف های هرز برای بهینه سازی توزیع جوانه زنی در طول زمان است که شناخت این ویژگی در مدیریت اکولوژیک آن ها نقش بسیار مهمی دارد. دلیل خواب فیزیکی بذر، ساختار ردیف سلول های خارجی پوسته آن است که به آب نفوذناپذیراست. در خواب فیزیکی، پوسته بذر به قدری سخت است که به جنین اجازه بزرگ شدن در حین جوانه زنی را نمی دهد. خواب شیمیایی بذر گیاهان به دلیل وجود مواد بازدارنده در پوسته خارجی بسیار از میوه ها و بذرها و همچنین ممکن است توسط یک لایه ی لعابی که مانع تبادل اکسیژن می گردد ایجاد شود. بدیهی است شناخت اکولوژی جوانه زنی و خواب بذر این علف هرز کمک شایانی به مدیریت درازمدت آن خواهد کرد. لذا این مطالعه باهدف شناخت عوامل موثر بر شکستن خواب و همچنین تاثیر تیمارهای شیمیایی و مکانیکی بر جوانه زنی بذر پنیرک انجام گردید.مواد و روش ها: به منظور شناخت تاثیر پیش تیمارهای شیمیایی و مکانیکی بر شکستن خواب و برخی از مهم ترین ویژگی های جوانه زنی بذر علف هرز پنیرک آزمایشی در قالب طرح کاملاً تصادفی با 4 تکرار در آزمایشگاه فیزیولوژی گیاهان زراعی دانشگاه رازی کرمانشاه در سال 1395 اجرا گردید. تیمارهای آزمایش شامل آب مقطر (شاهد)، اسیدسولفوریک 98 درصد (2، 3 و 4 دقیقه)، نیترات پتاسیم 3 درصد (3، 4 و 7 روز)، پراکسید هیدروژن 30 درصد (2، 3 و 4 دقیقه) و خراش دهی با سمباده و سرمادهی مرطوب (1، 2 و 3 هفته) بود. ویژگی های مورد ارزیابی شامل درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی، طول و وزن خشک ساقه چه، طول و وزن خشک ریشه چه، وزن خشک کل گیاهچه و شاخص بنیه بذر بود. مقایسه های گروهی، تجزیه و تحلیل داده ها و مقایسه میانگین ها نیز به روش lsd و در سطح احتمال 5 درصد با استفاده از نرم افزار آماری sas نسخه 9.4 انجام گرفت.یافته ها: نتایج نشان داد بیشترین درصد جوانه زنی به تیمار خراش دهی مکانیکی همراه با سرمادهی به مدت سه هفته (82 درصد) و کمترین آن به تیمار شاهد (5 درصد) مربوط بود. نتایج مقایسه های گروهی نیز نشان دهنده بیشترین اثرگذاری تیمار خراش دهی مکانیکی به همراه سرما دهی در مقایسه با سایر تیمارها بر شکستن خواب بذر پنیرک بود. بیشترین طول ساقه چه (34.92 میلی متر)، وزن خشک ساقه چه (2.60 گرم)، وزن خشک گیاهچه (3.29 گرم) و بنیه بذر (58.13) در تیمار خراش دهی مکانیکی و سرمادهی به مدت سه هفته مشاهده شد. همچنین بیشترین سرعت جوانه زنی (5.21 بذر در روز)، طول ریشه چه (44.88 میلی متر) و وزن خشک ریشه چه (0.85 گرم) مربوط به تیمار اسید سولفوریک 98 درصد در مدت زمان دو دقیقه بود. با توجه به نتایج به دست آمده این امکان وجود دارد که خواب بذر پنیرک، ترکیبی از خواب فیزیولوژیکی و فیزیکی باشد، زیرا تاثیرگذاری تیمارهای مورد بررسی بر هر دو فرایند متابولیکی و فیزیکی باعث افزایش درصد جوانه زنی گردید.نتیجه گیری: در میان تیمارهای مورد بررسی و با توجه به نتایج مقایسات گروهی تیمار خراش دهی به همراه سرمادهی بیشترین تاثیر را بر شکستن خواب بذر پنیرک داشت. با توجه به نقش تیمار خراش دهی به همراه سرمادهی در شکستن خواب بذرها، می توان گفت که این خواب، خواب فیزیولوژیکی می باشد و عامل دخیل در این خواب، نارس بودن جنین، وجود عوامل بازدارنده در بذر و یا هر دو عامل می باشد. افزایش جوانه زنی پنیرک با خراش دهی پوسته بذر موید وجود مقاومت مکانیکی پوسته در مقابل خروج جوانه است و به عبارت دیگر پوسته به عنوان یک مانع فیزیکی از طریق ممانعت از گسترش رویان و یا از طریق ایجاد محدودیت در جذب آب و شاید تبادلات گازی عمل می کند.