بررسی تحمل به شوری در رقم‌های آلوتتراپلوئید پنبه (gossypium sp.) به کمک روش‌های آماری چند متغیره و شاخص‌های تحمل به تنش در مرحله جوانه زنی

شوری یکی از مهم ترین عوامل محدودکننده کشاورزی است. پنبه به عنوان یک گیاه روغنی الیافی از جمله گیاهان مهم صنعتی به شمار می رود. مرحله جوانه زنی و گیاهچه ای از حساس ترین مراحل رشد پنبه به شوری هستند. در این تحقیق، 14 رقم آلوتتراپلوئید تجاری و محلی پنبه از نظر تحمل به شوری بررسی شدند. ابتدا این رقم ها در آزمایش های فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار به روش ساندویچی و در شرایط آزمایشگاهی مورد آزمون جوانه زنی در سطوح شوری 0، 8 و 16 دسی زیمنس بر متر قرار گرفتند. سپس صفات طول ریشه چه و ساقه چه، وزن تر و خشک ریشه چه و ساقه چه، درصد جوانه زنی، ضریب آلومتری، درصد آب گیاهچه و شاخص بنیه بذر اندازه گیری و شاخص های تحمل به تنش بر اساس عملکرد زیستی (وزن خشک گیاهچه) در محیط تنش و غیر تنش محاسبه شدند و بر طبق این شاخص ها رقم ها در دو سطح 8 و 16 دسی زیمنس بر متر تجزیه به مولفه های اصلی شده و نمودار بای پلات رسم شد و در نهایت دندروگرام دسته بندی رقم ها بر اساس شاخص های sti (شاخص تحمل به تنش)، ssi (شاخص حساسیت به تنش)، عملکرد در محیط تنش و غیر تنش رسم شد. نتایج به دست آمده از تجزیه واریانس اثر رقم، شوری و برهم کنش شوری و رقم نشان داد، صفات وزن خشک ریشه، وزن خشک ساقه، وزن تر ریشه، طول ساقه، شاخص بنیه گیاهچه، درصد آب گیاهچه، ضریب آلومتریک، وزن خشک گیاهچه، طول گیاهچه در سطح یک درصد و در صفات وزن تر ساقه، طول ریشه در سطح پنج درصد معنی دار بودند. دسته بندی و بای پلات رقم ها بر اساس شاخص های sti و ssi در سطح شوری 8 و 16 دسی زیمنس بر متر نشان داد که رقم های سپید و گیزا در هر دو سطح در دسته متحمل ها و رقم کاشمر در هر دو سطح در گروه حساس ها در مرحله جوانه زنی بودند.

Evaluation of Salinity Tolerance in allotetraploid Cotton (Gossypium sp.) Genotypes, Using Multivariate Statistical Methods and Stress Tolerance Indices at Germination Stage

Salinity is one of the most important factors limiting agricultural production. Cotton, as an oilfiber plant, is one of the most important industrial plants and is sensitive to salinity, especially at germination and seedling stages. Therefore, in this study, 14 allotetraploid varieties of commercial and local cotton were selected. The study was carried out as factorial with a completely randomized design and three three replications, using the sandwich method. Germination tests were performed at three salinity levels of 0, 8 and 16 ds.m1. Afterwards, root and shoot length, fresh and dry weight of root and shoot, germination percentage, allometric coefficient, seedling water percentage and seed vigor index were measured and stress tolerance indices were calculated based on yield (seedling dry weight) in stress and nonstress conditions. Given these indices, all cultivars were aalyzed at two levels of 8 and 16ds.m1, using principal component analysis and biplot diagrams were drawn. Finally, the dendrogram classification of genotypes was plotted based on STI indices (stress tolerance index), SSI (stress susceptibility index), and the performance (dry weight plantlet) in stress and nonstress conditions. The result of variance analysis for genotype, salinity and salinity times;genotype demonstrated that dry weight root, dry weight shoot, fresh weight root, stem length, vigor index seedling, allometric coefficient, dry weight seedling, and length seedling were significant in pvalue 0.01, and fresh weight shoot, length root were significant in pvalue 0.05. Clustering and the biplot of the genotypes based on STI and SSI indices at salinity levels of 8 and 16 ds.m1 indicated that the Sepid and Giza genotypes were tolerant and that the Kashmar genotype was sensitive to salt levels at germination stage. Highlights:The reaction of the cotton cultivars studied was different to levels of salinity stress.An increase in salt stress caused a significant reduction in the germination characteristics of cultivars of cotton studied.Biplot analysis and clustering based on STI and SSI indices turned out to be a suitable method for clustering cotton cultivars.