بررسی و مطالعه الگوی استقراری محوطه‌های سده‌های میانی دوران اسلامی بیجار گروس بر اساس تحلیل‌های gis

شهرستان بیجار در مرتفع‌ترین نقطه شرق استان کردستان و در محور ارتباطی شمال‌‌غرب به غرب قرار گرفته است. فعالیت‌های پژوهشی در ارتباط با دوران اسلامی در این منطقه به ندرت به انجام رسیده، بنابراین مطالعه‌ی زیستگاه‌های انسانی نقش به سزایی در بازسازی برهم‌کنش‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای دارد. هدف از پژوهش حاضر بررسی و شناسایی مکان‌‌های استقراری بر اساس تحلیل spss و arc gis جهت درک جایگاه منطقه در مطالعات باستان‌‌شناختی غرب ایران و شناخت عوامل تاثیرگذار بر شکل‌‌گیری محوطه‌ها با بهره‌‌گیری از روش‌‌های تحلیل کمی از نوع آمار استنباطی، همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون خطی چندگانه است. همچنین یافته‌های سفالی بیانگر رواج سنت‌های فرهنگی سلجوقی، ایلخانی، تیموری و صفوی در این ‌بخش از غرب ایران است. ساکنان این محوطه‌ها بیشتر ارتباطات فرهنگی به صورت محلی، منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای داشته‌اند. این پژوهش با رویکرد توصیفی- تحلیلی سعی دارد به سوالاتی پاسخ دهد که مهمترین عوامل زیست محیطی در شکل‌‌گیری محوطه‌های سده میانی بیجار چه بوده است؟ و ترسیم الگوی استقراری منطقه طی دوران اسلامی به‌‌ویژه سده‌های میانی چگونه بوده و چه مفهومی برای توزیع زیستگاه‌های می‌توان در نظر گرفت؟ در نتیجه این پژوهش با بررسی متغیرهای گوناگون از جمله ارتفاع از سطح دریا، راه‌‌ها، جهت و میزان شیب زمین، نزدیکی به رودخانه، کد‌های ارتفاعی در شکل‌‌گیری محوطه‌ها نقش بسزایی داشته است. جهت به دست آوردن الگوی استقراری منطقه در دوران اسلامی (سده‌های میانی) با استفاده از تحلیل خوشه‌ای، سه الگو به دست آمده و از نظر فرهنگی نتایج نشان می‌دهد که مواد فرهنگی نشان‌‌دهنده تاثیرات مناطق هم‌‌جوار است.

investigating the pattern of bijar garrus’ sites throughout the middle centuries of the islamic era based on the gis analysis

bijar city is located at the highest point of the eastern kurdistan province and in the connecting path between northwest and west of iran. research related to the islamic era has rarely been conducted in this region; therefore, to fill this gap, the study of human habitats of this era plays a significant role in the reconstruction of regional and beyond regional interactions. the purpose of the current study is to investigate and identify deployment locations based on gis analysis, understand the position of the region in the archaeological studies of western iran, and identify the effective factors in the formation of sites and analysis of the deployment patterns. based on the discovered pottery remainders, the spread of cultural traditions in the middle centuries of the islamic era in the region shows that the inhabitants of these sites, mostly had local cultural connections both in this region and beyond it. the present study, with a descriptive-analytical approach, tries to respond to these questions: “what were the most important environmental factors in the formation of the sites in the middle century of the islamic era in bijar garrus region? how was the deployment pattern of the region throughout the islamic era, especially in the middle centuries? what concepts can be taken into account for the distribution of habitats?” thus, this study played a crucial role in the field by examining the formation of the sites in terms of various variables such as height above mean sea level (amsl), roads, direction and degree of land slope, proximity to the river, and height code. from the cultural point of view, the results show that the cultural materials represent the effects of neighboring areas. in this study, to obtain the deployment pattern of the region in the islamic era, 82 sites were examined and align with the environmental variables, a specific statistical method for cluster analysis was used.