گونه شناسی، سبک شناسی و آنالیز عنصری النگوهای شیشه ای اوائل اسلامی گنبد جهانگیر و تپه گوریه در استان ایلام

محوطه‌‌‌های باستانی گنبد جهانگیر و تپه گوریه در استان ایلام بخشی از شبکه راه‌های ارتباطی با بین‌النهرین محسوب می‌شوند. از این ‌رو در مطالعات باستان‌شناسی دوران ساسانی و اوایل اسلامی از اهمیت بسیاری برخوردارند. در این پژوهش، 20 النگوی شیشه‌ای به دست آمده از این محوطه‌ها با قدمت اوایل دوره اسلامی برای مطالعه و اندازه‌گیری ترکیبات عنصری انتخاب شدند. هدف از این پژوهش گونه‌‌‌شناسی و سبک‌‌‌شناسی النگوهای شیشه‌ای به دست آمده از محوطه‌های مورد مطالعه و مقایسه تطبیقی آنها با النگوهای شیشه‌ای محوطه سیراف و النگوهای شیشه‌ای موزه اورشلیم در فلسطین اشغالی به منظور بررسی احتمال تجارت این اشیاء از طریق راه‌های تجاری بین مناطق جنوب و غرب ایران است. این پژوهش بر اساس مطالعات میدانی، اسنادی با رویکرد توصیفی و با روش آنالیز آزمایشگاهی میکروپیکسی انجام شده است. بدین ترتیب در ابتدا النگوهای شیشه‌ای گونه‌‌‌شناسی و سبک‌‌‌شناسی شدند و از بین آنها بر اساس نوع تزیین، رنگ و شکل، دوازده نمونه برای آنالیز عنصری انتخاب و با استفاده از روش میکروپیکسی آنالیز شدند. نتایج گونه‌‌‌شناسی النگوهای شیشه‌ای نشان می‌دهد النگوهای شیشه‌‌‌ای این محوطه‌ها بر اساس شکل ظاهری به پنج گروه مختلف تقسیم می‌شوند که عبارت از النگوهای ساده با مقطع دایره‌ای، النگوهای تخت با مقطع نیم‌‌‌دایره، النگوهای آجدار، النگوهای تابیده با مقطع دایره‌‌‌ای و النگوهای دارای تزئینات هندسی تکرار شونده هستند. مطالعات تطبیقی نیز نشان می‌دهد که این نمونه‌ها از نظر ظاهری شباهت بسیاری با النگوهای شیشه‌ای به دست آمده از محوطه باستانی سیراف و فلسطین دارند. همچنین نتایج آزمایشات میکروپیکسی نشان می‌دهد ترکیبات عنصری النگوهای شیشه‌ای گنبد جهانگیر و تپه گوریه از نوع شیشه‌های سیلیکا- سودا- آهک هستند که منبع تامین سودا در آنها خاکستر به دست آمده از گیاهان رشد یافته در خاک‌‌‌های شور بوده است.

typology, morphology, and elemental analysis of early islamic period glass bracelets from jahangir dome and goriye tape in ilam province

the ancient sites of jahangir dome and goriye tape in ilam province are very important in the archaeological studies of the sassanian period. in the excavations, a large number of glass objects were obtained, and among these objects, 20 pieces of glass bracelets with different designs were also observed which belonged to the sassanian period.this research is based on field studies, library, and laboratory analysis. twenty pieces of glass bracelets were selected for typological and morphological studies, and considering the difference in appearance and color of the samples, twelve of them have been chosen for elemental analysis, after that by comparing the bracelets of these two areas with siraf glass bracelets, has been tried to investigate the possibility of trading these objects through trade routes between the south and western regions of iran. the research questions are:on the basis of morphology, how many groups are divided glass bracelets obtained from jahangir dome and guriye tape on the basis of morphology?based on the comparison of elemental analysis results with siraf bracelets, is there a possibility of trans-regional communication in the trade route between the west and south of iran?based on elemental analysis, is the similar raw material used in making these bracelets?the result shows that the glass bracelets can be divided into five groups which include 1 - simple circular bracelets, 2- twisted bracelets with a semi-circular section, 3- ribbed bracelets, 4- twisted bracelets with spiral cross sections, 5- bracelets with geometric decorations. morphologically and these bracelets are similar to the glass bracelets obtained from the ancient site of siraf. in addition, the elemental composition shows that these bracelets are of the type of silica-soda-lime glass in which the source of the supply of soda was the ash obtained from plants grown in salty soils.