مستندسازی دیجیتال و استفاده مجدد از داده ها در فعالیت های باستان شناسی

با پشت سر گذاردن باستان‌‌شناسی محاسباتی و گسترش باستان‌‌شناسی دیجیتال و بهره‌‌گیری از انواع ابزارها و فناوری‌‌های نوین دیجیتالی در بررسی‌‌ها و کاوش‌‌های باستان‌‌شناسی، میزان داده‌‌های دیجیتال در باستان‌‌شناسی تنوع و گسترش یافت. لذا نگهداری و حفظ این داده‌‌های دیجیتال در کنار داده‌‌های آنالوگ، تفسیر و یافتن ارتباط مابین این اطلاعات یکی از دغدغه‌‌های اصلی باستان-شناسان گردید. ضمن آنکه امکان استفاده مجدد از این داده‌‌ها و اطلاعات ثبت شده، یکی دیگر از فاکتورهای مهم و اصلی در مستندسازی و بایگانی این داده‌‌ها بود. با تنظیم منشور لندن و اصول سویل و ارائه تعاریف لازم و تعریف فراداده و پاراداده‌‌ها در کنار داده‌‌های اصلی و الزام به ثبت آن در حوزه میراث فرهنگی دیجیتال، امروزه، بایگانی و مستندسازی دیجیتال داده‌‌ها روشمندتر و اصولی‌تر گردیده است؛ اما همچنان که کانسا (مدیر پروژه اوپن کانتکست) هم اشاره داشته است، کماکان می‌‌توان فقر و کمبود دانش و سواد دیجیتال در میان اعضای هیئت‌‌ها در فعالیت‌‌های باستان‌‌شناسی را مشاهده نمود؛ که خود مانعی بر سر راه ثبت و استخراج صحیح داده‌‌ها است. در این پژوهش با مرور و بررسی نظام‌‌مند تجارب مطالعاتی و عملیاتی صورت گرفته در کشورهای پیشگام در حوزه استفاده از فناوری‌‌های دیجیتال و استانداردهای اجرایی در حوزه ثبت و ضبط داده‌‌های دیجیتال جهت استفاده مجدد از آنها، ضمن ارائه نکاتی که باید در بایگانی و ثبت این داده‌‌ها در نظر داشت -تنها محدود به زمان ثبت نیست- بر روند آماده‌‌سازی بستر مناسب، نگهداری و پشتیبانی آن و نکاتی که باید رعایت نمود تا داده‌‌ها قابلیت استفاده مجدد برای دیگر متخصصین را دارا باشند، پرداخته شده است. ضمن آنکه به بررسی عواملی پرداخته شده که می‌‌تواند موجب از بین رفتن داده‌‌های دیجیتال، مخدوش شدن آنها و یا عدم استفاده مجدد‌‌شان گردد؛ میزان دخیل بودن فناوری‌‌های دیجیتال در این امر نیز بررسی شده است. در نتیجه‌‌گیری پژوهش، اینکه چه میزان عدم سواد دیجیتال و عدم استفاده صحیح از این داده‌‌ها می‌‌تواند یک عامل بازدارنده بر سر راه استفاده مجدد از آنها باشد مورد نقد و بررسی قرار گرفته؛ و در نهایت به چگونگی مدیریت و کنترل این عوامل و ارائه راهکارهای مناسب، پرداخته شده است.

digital documentation and reuse of data in archaeology activities

archaeologists’ main concerns and preoccupation/apprehension have been data entry, documentation, and recording of fieldwork activities results. digital tools and technologies have entered the archeology field with the beginning of the digital revolution in the 1980s. the presence of various tools and technologies caused an increase in the volume of various archaeological data. maintaining digital and analog data, analysis, and finding a connection between information was a serious challenge for archaeologists. another critical and challenging factor in the documentation and archiving of data is the complexity of reusing the recorded data and information. the lack of a single framework and standard procedure to access the archived data has confused digital archaeologists, so they could not use the obtained data as they should. digital resources and internationally accepted and registered principles have made digital archiving more systematic and conscientious today. this study attempts to provide some points that should be considered in archiving and recording digital data, preparing a suitable platform, and maintaining and supporting it. it will also be considered how digital literacy and the lack of correct use of these data can be deterrent factors.