مطالعه زمین‌باستان‌شناسی سفال‌های محوطه باستانی گبری مود (مود b)، سربیشه، خراسان جنوبی به‌منظور تعیین ماهیت مواد سازنده و منشا

زمین‌‌‌باستان‌‌‌شناسی یکی از علوم میان‌‌‌رشته‌‌‌ای است که از روش‌‌‌ها و مفاهیم علوم ‌‌‌زمین برای مسائل پژوهش‌‌‌های باستان‌‌‌شناسی استفاده می‌‌‌کند. تپه باستانی گبری مود یکی از محوطه‌‌‌های شاخص دوره اشکانی در خراسان جنوبی است که تاکنون مطالعات متعدد جهت تعیین حریم، کاوش، لایه‌‌‌نگاری، طبقه‌‌‌بندی و تحلیل گونه‌‌‌شناختی سفال‌‌‌های این محوطه صورت گرفته است. سفال-های محوطه گبری مود شامل انواع سفال‌‌‌های ساده و بدون لعاب، سفال‌‌‌های داغ‌‌‌دار و سفال‌‌‌های لوندو هستند که برخی از گونه-های آن (به‌‌‌ویژه انواع داغ‌‌‌دار و لوندو) از جمله سفال‌‌‌های محلی شاخص جنوب شرق ایران هستند. آیا بین نوع ترکیب مواد سازنده مورد استفاده در ساخت سفال‌‌‌های این منطقه و مناطق مجاور در دوره اشکانی ارتباطی وجود دارد؟ از ‌‌‌آنجایی‌‌‌که جنبه وارداتی ‌‌‌بودن این سفال‌‌‌ها از مناطق جنوب‌‌‌شرق ایران، مکران و سیستان مطرح شده است، منشایابی آثار فوق بر اساس تحلیل ترکیب کانی‌‌‌شناسی (مطالعات پتروگرافی رسوبی) و نحوه ارتباط ترکیب آنها با موقعیت زمین‌‌‌‌‌‌شناختی منطقه مورد بررسی قرار گرفته است. در انجام این تحقیق، از روش‌‌‌های میدانی- آزمایشگاهی بهره گرفته شده و علاوه ‌‌‌بر جمع‌‌‌آوری نمونه‌‌‌های سفالی ساده، از نمونه‌‌‌های رسوبی دیواره محوطه، پادگانه‌‌‌های آبرفتی مجاور محوطه و سنگ‌‌‌ریزه‌‌‌های پراکنده در سطح و اطراف محوطه نمونه‌‌‌برداری شده است. به‌‌‌منظور تعیین ویژگی‌‌‌های زمین‌‌‌شناسی مصنوعات سفالی و ماهیت مواد خام به‌‌‌کار‌‌‌رفته در ساخت آنها، مطالعه مقاطع نازک تهیه شده از آنها توسط میکروسکوپ پلاریزان صورت گرفته و ترکیب اجزاء سازنده با ترکیب واحدهای سنگی اطراف منطقه و نمونه‌‌‌های‌‌‌ رسوبی جمع‌‌‌آوری شده که ناشی از هوازدگی و فرسایش آنها هستند، مقایسه شده است. تشابه ترکیب پتروگرافی مواد خام سفال‌‌‌های ساده محوطه گبری مود با مجموعه‌‌‌های سنگی و رسوبات آبرفتی اطراف محوطه جنبه وارداتی ‌‌‌بودن این سفال‌‌‌ها از مناطق جنوب شرق ایران را رد کرده و احتمال بومی ‌‌‌بودن و ساخته‌‌‌شدن این آثار فرهنگی را در نزدیکی محل کشف آنها تقویت می‌‌‌کند.

geoarchaeological study of the pottery of gebri mud (mud b) ancient site, sarbisheh, southern khorasan in order to determine making-materials and provenance

the potteries of gebri mud site in sarbisheh city includes varoius pottery that some of their types are the local indicators of southeast of iran. is there any connection between the composition of the building materials used in making the pottery of this region and the neighboring regions in the parthian period? since the imported aspect of these pottery from the southeastern regions of iran, makran and sistan has been suggested, the provenance of the above works based on the mineralogical composition analysis (sedimentary petrography studies) and the relation between their composition with geological setting of the region has been investigated. in order to determine the geological characteristics of pottery artifacts and the nature of the raw materials used in their manufacture, the thin sections prepared from them were studied by polarizing microscope. the similarity of the petrographic composition of the raw materials of studied pottery with geological rock units and collected alluvial sedimentary samples of around the study area rejects the import aspect of these earthenware from the southeastern regions of iran and strengthens the possibility that these ceramics are native and made near the place of their discovery.