همسنجی نتایج بررسی آرکئوژئوفیزیک با یافته های کاوش باستان‌شناسی در تپه خیبر روانسر، کرمانشاه

پروژۀ باستان‌شناسی تپه خیبر از بهار 1397 آغاز گردید و تاکنون سه فصل از آن ادامه یافته است. با توجه به ابعاد و اندازۀ تپه خیبر و حجم بالای نهشته‌‌های باستان‌شناسی، باستان‌شناسان راه طولانی برای مطالعۀ این محوطه پیش رو دارند. در آغاز پژوهش‌های باستان‌شناختی در تپه خیبر، انتخاب محل کاوش یکی از موضوعات مهم در راهبرد کاوش این محوطه به‌شمار می‌رفت. از این‌رو، هیئت پیش از هر چیز مصمم بود تا در آغاز کاوش‌های میدانی، بررسی‌هایی به منظور پی‌بردن به وضعیت بقایای زیر سطح در محل‌هایی انجام دهد که ساختارهای معماری کاملاً مدفون شده‌اند. در همین راستا، فصل نخست به بررسی آرکئوژئوفیزیک اختصاص یافت که با روش مغناطیس‌سنجی در خرداد ماه 1397 به انجام رسید. یکی از اهداف این بررسی مکان‌یابی آثار و روشن‌نمودن وضعیت بقایای مدفون در راس محوطه بود. به همین دلیل، محدوده‌ای به ابعاد سه‌هزار مترمربع بررسی شد که آنومالی‌های این بخش حاکی از وجود ساختارهای حرارت دیده‌ای بود که احتمالاً سازه‌های آجری را نشان می‌داد. با توجه به پراکندگی آجرهای عصر آهن در سطح این بخش و اهمیت تپه خیبر به‌‌عنوان یک مرکز مهم عصر آهن، هیئت امیدوار بود تا با کاوش در این بخش بقایای معماری از این دوره بیابد. با کاوش (1397) دو ترانشه 10×10 در محدوده آنومالی‌ها، بقایای سازه‌های آجری آشکار گردید که ظاهراً بقایای دو ستون (جرز) بزرگ مستطیل‌شکل آجری هستند که از آجرهای عصر آهن ساخته شده‌اند. نتیجۀ کاوش نشان داد که آجرهای عصر آهن در بافتی ثانویه و در یک بنای بزرگ دورۀ اشکانی مجدداً به‌کار رفته‌اند. این نکته نشان داد که هرچند بررسی‌های آرکئوژئوفیزیک به‌خوبی توانست در خصوص محل و ماهیت بقایای مدفون در محدودۀ بررسی‌شده اطلاعات سودمندی در اختیار قرار دهد، به‌کارگیری دوبارۀ این مصالح در دورۀ باستان باعث دورشدن هیئت از دست‌یابی به پاسخ پرسش‌های خود شد. از این‌رو، باید توجه داشت که مسئلۀ استفاده دوباره از مصالح قدیمی و فرایندهای و چرخه‌های استفاده و بازاستفاده از مواد فرهنگی در محوطه‌های چند‌دوره‌ای ممکن است به پیچیدگی مسائل کار میدانی بیفزاید و حتی در مواردی چون تجربۀ کنونی باعث سردرگمی شود.

comparison of the results of geophysical prospection with archaeological excavations in tapeh kheibar, rawansar- kermanshah

kheibar is one of the big tell sites of kermanshah province and central zagros, and considering the dimensions and size of the site, the selection of a point for the excavation was considered one of the important issues in the exploration strategy of this site. therefore, the expedition of excavation was determined at the beginning of the field excavations to find out the condition of the remains under the surface in the places where the architectural structures are completely buried. in this regard, the first season was dedicated to geophysical prospection, which was done by the magnetic method. one of the goals of this survey was to locate structures and clarify the condition of the buried remains at the top of the site, for this reason, an area of ​​3000m2 was investigated. the anomalies in this section indicated the presence of heated structures that were probably brick structures. considering the scattering of iron age bricks on the surface of this section and the importance of tapeh kheibar as an important iron age center, the excavation expedition hoped to find architectural remains from this period by excavating this area. excavation (summer 2018) of two 10 x 10 trenches in the area of ​​anomalies revealed the remains of brick structures, which are the remains of two large rectangular brick pillars made of iron age bricks. the result of the excavation showed that the iron age bricks were reused in a secondary context, in a large building of the parthian period. this showed that although the geophysical prosecution was able to provide useful information about the location and nature of the buried remains in the investigated area, the reuse of these materials in the ancient period made the expedition far from obtaining the answer to its question. therefore, it should be noted that the issue of the reuse of old materials or the cycles of use and reuse of cultural materials in multi-period sites may increase the complexity of fieldwork issues and even in cases such as the current experience cause confusion.