مطالعه تطبیقی فعالیت ضد قارچی سه عصاره گیاهی آویشن، اسطوخودوس و کندر در آثار کاغذی

قارچ‌ها نقش غالبی در تخریب میراث فرهنگی دارند و به دلیل فعالیت آنزیمی بالا می‌توانند در مواد مختلفِ موجود در ساختار اشیای هنری تاریخی ساکن شوند و منجر به تخریب آن‌ها گردند. با توجه به ساختار سلولزی کاغذ، آثار کاغذی نگهداری‌شده در کتابخانه‌ها و مراکز اسناد بسیار در معرض آسیب میکرواُرگانیسم‌ها ازجمله قارچ‌ها قرار دارند و همواره بخش‌های بایگانیِ اسناد با معضل آلودگی‌های بیولوژیکی روبه‌رو هستند. با توجه به آثار مُضر استفاده از مواد شیمیایی بر آثار کاغذی و همچنین اثر سمی آن‌ها روی موزه‌داران و حفاظتگران در مجموعه‌های موزه‌ای و کتابخانه‌ها، یافتن جایگزینی مناسب برای مقابله با قارچ‌های مخرب بسیار لازم و ضروری است. در این راستا، استفاده از اسانس‌های گیاهی همواره مورد توجه بوده و هست. با توجه به تنوع و فراوانی گیاهان دارویی در کشورمان ایران، در این مطالعه اثر ضد قارچی اسانس سه گیاه آویشن شیرازی، اسطوخودوس و کُندر روی دو سویۀ قارچی شایع جداسازی‌شده از اسناد تاریخی شامل پنیسیلیوم و آسپرژیلوس نیجر مورد ارزیابی قرار گرفت. همچنین تاثیرات فیزیکی (ضخامت و وزن) و شیمیاییِ (تغییرات اسیدیته و رنگ) احتمالیِ استفاده از این اسانس‌ها به‌عنوان مادۀ ضدعفونی‌کننده روی آثار کاغذی مورد مطالعه قرار گرفت تا مشخص شود کدام اسانس می‌تواند مناسب‌ترین گزینه برای آفت‌زدایی آثار مکتوب باشد. به این منظور، از روش انتشار دیسک در آگار و انتشار چاهک در آگار برای ارزیابی فعالیت ضد قارچی هر اسانس استفاده شد. همچنین اثر ضد قارچی ترکیبات فرار اسانس‌ها با بخوردادن نمونه‌های کاغذی آلوده بررسی شد. بررسی اثرات فیزیکی و شیمیایی احتمالی اسانس‌ها روی نمونه‌های کاغذ، با استفاده از متغیرهای تغییر رنگ (δeab)، ضخامت (δi)، وزن (δm) و ph (δph) روی کلیۀ نمونه‌های کاغذ تیمارشده با اسانس در مقایسه با نمونۀ شاهد انجام شد. نتایج به‌دست‌آمده در این مطالعه تایید می‌کند که سه اسانس مورد بررسی دارای اثر ضد قارچی روی پنی‌سیلیوم و آسپرژیلوس نیجر هستند. ولی بر اساس دوز مورد نیاز برای فعالیت ضد قارچی، می‌توان گفت اسانس آویشن فعالیت ضد قارچی بیشتری نسبت‌به اسانس اسطوخودوس و کُندر دارد. آویشن به دلیل اثر ضد قارچی و میکروبی بالا و همچنین عدم مشاهدۀ اثرات نامطلوب آن بر ویژگی‌های فیزیکی و ph کاغذ، گزینۀ مناسب‌ و امیدوار‌کننده‌ای برای حفاظت از آثار کاغذی در برابر تخریب زیستی ناشی از قارچ‌ها به‌شمار می‌آید. 

comparative study of antifungal activity of three herbal essential oil of thymus, lavender, and boswellia on paper

fungi play a significant role in the deterioration of cultural heritage. due to their high enzyme activity, fungi are able to inhabit and destroy the various materials used for historical objects. because of the cellulose structure of the paper, paper works in archival documents are very vulnerable to damage by microorganisms, including fungi, and they are always faced with the problem of biodeterioration. considering the harmful effects of using chemicals on paper works as well as their toxic effect on museum curators and conservators in museum collections and libraries, it is very necessary to find a suitable alternative to deal with destructive fungi. in this regard, the use of herbal essential oils has always been considered. considering the diversity and abundance of medicinal plants in our country, iran, in this study, the antifungal effect of the essential oils of three plants including thymus, lavender, and boswellia was evaluated against two common fungal strains isolated from historical documents, including penicillium and aspergillus niger. also, the possible physical and chemical effects of these essential oils on paper were studied to determine which essential oil can be the most suitable option for the decontamination of paper documents.the results obtained in this study confirm that the three investigated essential oils have antifungal activity. but based on the dose required for antimicrobial activity, it can be said that thymus essential oil has more antifungal activity than lavender and boswellia essential oil. due to the thymus’s high antimicrobial effect and also the absence of adverse effects on ph and physical properties on paper, it can be a suitable and promising option for protecting paper documents against fungal biodeterioration.