منشایابی ماده ی خام دست افزارهای سنگی محوطه مله بوژان بر اساس مطالعات پتروگرافی و ژئوشیمیایی

دره‌های میانکوهی زاگرس ازجمله مناطق جغرافیایی مهم در پژوهش‌های پارینه‌سنگی این منطقه‌اند. پژوهش‌های باستان‌شناسی اخیر نشان داده‌اند که برخی محوطه‌های پارینه‌سنگی در زاگرس از نوع محوطه‌های باز هستند و در مجاورت برونزدهای رادیولاریتی سنگ چرت واقع شده‌اند. محوطۀ مله‌بوژان واقع در ناهمواری‌های مشرف‌به دشت سرفیروزآباد استان کرمانشاه به دلیل وجود دست‌افزارهای سنگی و گرهک‌های سنگ چرت رودخانه‌ای پراکنده در آن، یکی از این‌ گونه محوطه‌هاست. مطالعۀ فناوری ساخت و گونه‌شناسی دست‌افزارهای سنگیِ به‌دست آمده از آن، که مبتنی‌بر تولید تراشه و فناوری لوآلوآ است، بیانگر این است که از محوطه به‌عنوان یک کارگاه روباز تولید دست‌افزار سنگی در دورۀ پارینه‌سنگی میانی استفاده می‌شده است. در مطالعۀ دست‌افزارهای سنگی یک محوطه، مطالعۀ بستر زمین‌شناختی و منشایابی مادۀ خام مورد استفاده برای ساخت دست‌افزارها دارای اهمیت بسیار است، چراکه انتخاب محل زندگی و یا مهاجرت ابزارسازان پیش از تاریخ تحت تاثیر یافتن مواد خام مناسب برای ساخت دست‌افزارهای مورد نیاز بوده است؛ بر این اساس، در این مقاله نتایج دو آزمایش پتروگرافی (تهیۀ مقطع نازک) و ژئوشیمیایی (طیف‌سنجی فلورسانس پرتو ایکس یا xrf) روی تعدادی دست‌افزار سنگی انتخابیِ به‌دست آمده از اولین فصل بررسی محوطۀ مله‌بوژان دشت سرفیروزآباد استان کرمانشاه و تعدادی از نمونه‌های سنگی به‌دست آمده از سازندهای زمین‌شناسی اطراف این محوطه با هدف مشخص‌ساختن محلی یا وارداتی‌بودن گرهک‌های چرت پراکنده بر سطح آن و در نتیجه منشایابی مادۀ خام استفاده‌‌شده در ابزارسازی ارائه شده است که در نهایت بر اساس نتایج آنالیزها و نیز بررسی نقشۀ زمین‌شناسیِ منطقه مشخص گردید منشا سنگ‌های استفاده‌شده در ابزارسازی محلی و به‌احتمال بسیار سازند زمین‌شناسی کشکان (شامل لیتولوژی آهک، ماسه‌سنگ و کنگلومرای قرمزرنگ) بوده است. مقادیر تقریباً مشابه بین عناصر موجود در ذرات رسوبی آبراهه‌ها، گرهک‌های سنگ چرت پراکنده در محوطه و سازند کشکان، یعنی همخوانی عناصر کمیاب با یکدیگر، ملاک این نتیجه‌گیری بوده است.

sourcing of the raw material resources of malleh boojan stone artifacts using petrography and geochemistry

zagros mountains’ valleys are one of the most important geographical areas in the zagros paleolithic studies. recent archaeological studies have revealed that some of the open air paleolithic sites in the zagros mountains are located close to chert radiolarian outcrops. meleh boojan site which is located in the hills overlooking the sarfiruzabad plain of kermanshah province, with the stone tools and scattered river chert nodules is one of these areas. the study of technology and typology of stone tools obtained from it, which is based on the production of flake and levallois technique, indicates that the site was used as an open air workshop for the production of stone tools in the middle paleolithic period. on the investigation about stone tools, geological contex’ study which is used for the manufacture of stone artifacts is very important. since selection of locations and migration of manufacturers across the territory were partly conditioned by prehistoric man’s choices in matters of raw material use for manufacturing the tools. therefore, in the present paper, the results of two petrographic (thin section preparing) and geochemical (x-ray fluorescence) analyses on a number of selected lithic artifacts obtaindd from meleh boojan site during the first season of survey on sarfiroozabad plain and a number of rocks obtained from the geological formations around the area with the aim of sourcing of raw material used for the production of stone artifacts have been presented. the results indicated that the raw material source was local and the flint knappers of the site had used local chert nodules (probably kashkan formation, including lime, sandstone, red conglomerate) in order to produce the lithic artefacts. approximately similar values between elements in sedimentary particles of streams, scattered river chert nodules in the site and kashkan formation , or the compatibility of trace elements with each other, have been the criteria for this conclusion.