تحلیل معماری و ساختاری کاربندی های ویژه تیمچه های بازارتاریخی تبریز

کاربندی، گونه ای از پوشش های معماری ایرانی است که ویژگی های عام کاربندی ها در کنار ویژگی های منحصربه فرد قرار دارند. معماران ایرانی معمولاً سعی میکرده اند که عناصر نازیبای سازه ای را در پشت عناصر پوششی، پنهان سازند. چنین پیچیدگی و ابهامی درک ساختار کاربندی ها را دشوار می سازد. کاربندی های موجود در سقف تیمچه های بازار تبریز نیز از نظر ساختاری با کاربندی های بقیه جاها متفاوت هستند. به عبارتی، هندسه و نحوۀ چینش آجر تویزه های باربر کاربندی های تیمچه های این بازار همانند نمونه های مشابه در سایر شهرها نیستند. همچنین کاربندی های گوناگونی وجود دارند که هندسۀ نظری یکسان دارند ولی در اجرا (هندسه عملی) شکلی متفاوت پیدا می کنند. عدم مطالعۀ بنیادین این کاربندی ها سبب شده است که در مرمتِ برخی نمونه ها اشتباهات ساختاری و معماری پدید آید. بررسی ویژگی های هندسی، معماری و ساختاری کاربندی ها می تواند چگونگی بهره گیری معماران گذشته را از فناوری های بومی آشکار سازد. با توجه به کمبود نوشتار تخصصی در زمینۀ کاربندی ویژه و نبود تعریف مشخص، پژوهش دربارۀ آنها لازم به نظر می رسد. در این پژوهش، با استناد به منابع کتابخانه ای، مطالعات میدانی و تحلیل و تفسیر یافته های پژوهشی در باب هندسه و فناوری ساخت کاربندی های ویژه، پوشش های بازار تاریخی تبریز انجام و مفاهیم نهفته در آن بازخوانی شده است. بدین منظور با بررسی اسناد اندک حاصل از مرمت های انجام شده و مراحلاجرایی کاربندی های ویژه، هندسۀ تویزه های دز این نوع کاربندی ها از پشت بام و تصویر آن از داخل فضا مقایسه شد. در فرایند مدل سازینمونه ها از نرم افزارهای ترسیمی همچون اتوکد 2016 استفاده شده است. برای شناخت کاربندی های ویژۀ بازار تبریز باید خصوصیات شکلیو ساختاری، نقش سازهای و جنس مصالح لنگه ها لحاظ شود. تحلیل ها آشکار کرد در کاربندی های تیمچه های بازار تبریز تفاوت های آشکاریدر معماری و تکنولوژی ساخت آنها نسبت به سایر شهرها وجود دارد که یکی از شاخص ترین این تفاوت ها استفاده از تویزه های میانی، افزون بر سایر عناصر کاربندی ها است.

Architectural and Structural Analysis of Special Karbandis of Tabriz Historical Bazaar

Iranian architectures have always tried to hide unbeautiful structural elements behind ceiling (covering) elements. Such a complexity and ambiguity makes understanding of karbandies more difficult. The karbandies of Tabriz Bazaar timches’ roofs are different from karbandies of other places, structurally. Hence, they are called specific. In other words, main ribs used in the timches do not follow the simple geometry of Karbandi, which can be seen under the roof. Moreover, there are various karbandies, which have the same theoretical geometry, but they find different forms in implementation. Identifying and analyzing Tabriz bazaar specific karbandies, enables us to find out their form structure and implementation manner. Considering lack of professional writings in the field of specific karbandies, contradiction of most of such writings about structural function of ribs in this structure and lack of identified definition, make it necessary to do research about them. In this research, relying on the library resources, field studies and interpretation and analysis of the findings, a study was conducted on the geometry and construction technology of specific karbandis of Tabriz Historical Bazaar covers and their latent concept were scrutinized. Hence, investigating the limited documents obtained from the conducted restorations and implementation stages of specific karbandies, the geometry of these hidden ribs at roof top were compared to its internal space.  Nowadays many Tabriz bazaar vaults collapse and are in an irregular situation that has brought the marketers at serious risk. This erosion situation has been growing and the unconscious disregard for the restoration of karbandis, regardless of their initial structure. By recognizing and analyzing the special karbandis of the Tabriz bazaar, we can understand the form and geometry of the form and its implementation. In this paper, based on library resources, field studies, and the analysis and interpretation of the findings, a study on the geometry and technology of constructing special karbandis for the cover of the historical bazaar of Tabriz has been completed and the implied concepts have been refereed. For this purpose, by examining the small documentation of the repairs and the implementation steps of the special applications, the geometry of the hidden ribs of this type of karbandis was compared from the roof and its image from inside the space. Findings of the study indicated that to analyze Tabriz bazaar specific karbandies, it is necessary to consider their form and structural features, application and building role, ribs materials and their structural role.