شناسایی و مقایسه میان الیافِ گیاهیِ غیر‌چوبی (کتان،شاهدانه،کنف و پنبه) با الیافِ کاغذهایِ نسخ خطی قرون 5، 7 الی 12 ه.ق متعلق به موزه ملی ملک

کاغذهای تاریخی متشکل از الیاف گیاهان غیرچوبی هستند، الیافی که تنها در منابعی انگشت شمار به آنان اشاره شده است. این پژوهش بر آن است تا تنوع و بیشترین نوع الیاف گیاهی مورد استفاده در نمونه کاغذهای نسخ خطی قرون 5، 7 الی 12 ه.ق را از طریق تطبیق با نمونه گیاهان موجود بررسی کند. بنابراین با استناد به منابع کتابخانه‌ای در خصوص بیشترین گیاهان مورد استفاده در کاغذسازی، جمع آوری گیاهان غیر‌چوبی و بررسی الیاف آنان با مرفولوژی الیاف کاغذهای نسخ خطی موجود در موسسه کتابخانه و موزه ملی ملک داده‌ها را گردآوری می‌نماید. این داده‌ها بر پایه روش‌های آزمایشگاهی و از طریق معرف میکرو شیمیایی و بررسی‌های میکروسکوپی نوری و پلاریزان بدست آمدند که در نهایت به توصیف، تحلیل و دسته‌بندی انواع الیافِ سازنده در نمونه کاغذهای این پژوهش منتهی شدند. نتایج مطالعات نشان دادند که الیاف گیاهی کتان، شاهدانه، کنف در دو دسته فیبرهای چوبی و پوستی از یکدیگر متمایزند اما این تفاوت پایدار نیست و گاهی از استاندارهای بیومتری الیاف تبعیت نمی‌کند و گاهاً شباهت‌هایی، به ویژه در میان الیاف پوستی‌شان مشاهده می‌گردد. در نمونه کاغذهای مطالعاتی نیز، عمده مواد تشکیل دهنده فیبرهای پوستی گیاهان کتان، شاهدانه و الیاف لینتِ میوه گیاه پنبه حضور دارند و نشانه‌ای از حضور الیاف کنف در میان کاغذهای این نسخ خطی نیست. در خمیر همه این کاغذها، فیبرهای چوبی و سلول‌های همراه به ندرت وجود دارند که کار شناسایی الیاف گیاهی را دشوار می‌سازند، اما حضورشان نقش موثری در امر شناسایی و تشخیص صحیح الیاف گیاهی دارد.

Identification and Comparison between Non-Woody Plant Fibers (Flax, Hemp, Kenaf And Cotton) with Manuscript Paper Fibers of The 5th, 7th to 12th Centuries AH, Belonging to the Malek National Library and Museum

The raw and building material in historical papers are plant fibers that are into the category of non-woody or dicotyledonous plants. There are few sources that have mentioned these plants in Iran in different historical periods or even mentioned them in paper making. This research aims to find the types of historical paper fibers in the manuscripts available in the Malek National Library and Museum, which belong to the 5th, 7th to 12th centuries AH. Identify and adapt their structure to the fibers of current non-woody plants, which are most frequently referenced in library historical sources. To achieve this goal, laboratory methods based on microscopic examinations and Microchemical reagents (standard 9718 for paper fibers and Franklin method for plant fibers) were used. The results show that the main primary and structural compounds used in the study papers are the bast fibers of flax and hemp fibers, which have been used separately or in combination with cotton fibers. Because paper-making processes affect the morphology of the fibers, the presence of associated cells such as parenchyma, calcium oxalate crystals, etc. in the pulp of historical paper plays an important role in the correct identification of paper fibers. Although the presence of kenaf fibers in papermaking has been mentioned in some historical sources, it was not observed in the study samples in this research.