مروری بر فرسودگی زیستی در آثار تاریخی ایران با تاکید بر مصالح معماری متخلخل

ایران با داشتن آثار هنری - تاریخی متنوع ساخته شده از سنگ، آجر و خشتی به عنوان یکی از 10 کشور برتر در این حوزه شناخته می شود. عوامل فیزیکی، شیمیایی و زیستی در همکاری مشترک، از هم زیستی تا هم ستیزی، باعث فرسودگی زیستی می شوند. هر نوع تغییر نامطلوب در خواص مواد که به وسیله فعالیت‌های حیاتی ارگانیسم های زنده رخ می دهد را فرسودگی زیستی می نامند. فرسودگی زیستی آثار تاریخی - هنری در کشورهایی با تاریخ کهن و داشتن ابنیه تاریخی مورد توجه بسیاری از دانشمندان قرار گرفته است. ارگانیسم های زنده که می توانند موجب بروز فرسودگی زیستی شوند، به عنوان عوامل فرسایش زای زیستی شناخته می شوند. این عوامل با تشکیل بیوفیلم برروی سطوح باعث فرسودگی زیستی می شوند. موادی که در اثر فعالیت های موجودات دچار تغییر و فرسودگی می شوند به دو دسته آلی و غیر آلی تقسیم می شوند. توسعه گونه های زیستی خاص در مواد ساختاری خاص، بر اساس ماهیت، خواص مواد و عوامل محیطی خاص (ترکیبات معدنی، ph، درصد نسبی مواد معدنی مختلف، شوری، رطوبت و بافت دما، رطوبت نسبی - rh، شرایط نور، اکسیژن) تعیین می شود. در مقاله حاضر به بررسی عوامل فرسودگی زیستی آثار تاریخی - هنری ساخته شده از مواد متخلخل در ایران پرداخته شده است. بنابراین با ارزیابی عوامل موثر بر فعالیت ارگانیسم ها، تکثیرشان و درک مکانیزم های مربوط به فرسودگی زیستی، می توان راهکارهای مناسب را برای کنترل و حفاظت در آثار تاریخی - هنری به کار برد.

A Review of Biodeterioration in Iranian Historical Monuments with Emphasis on Porous Architectural Materials

Iran is known as one of the top 10 countries in this field with its various historical-artistic works made of stone and brick. It is the historical monuments that determine the antiquity, history, and civilization of each land. Physical, chemical, and biological factors in co-operation, from coexistence to antagonism, cause biodeterioration. The biodeterioration of historical monuments and art in countries with ancient history and having historical buildings has been considered by many scientists. Any adverse change in the properties of materials that occurs through the vital activities of living organisms is called biodeterioration. Living organisms that can cause biodeterioration are known as biodeteriogens. These factors cause biodeterioration by forming biofilms on surfaces. Substances that are altered and degraded by the activities of organisms are divided into two categories: organic and inorganic. The development of specific biological species in specific structural materials is determined by the nature and properties of the materials (mineral composition, pH, relative percentage of different minerals, salinity, moisture, and texture). It also depends on specific environmental factors (e.g. temperature, relative humidity - RH, light conditions, oxygen, nitrogen, level of atmospheric pollution, wind, and rainfall). In this article, the biodeterioration factors of historical-artistic works made of porous materials in Iran have been studied to evaluate the factors affecting the activity of organisms and their reproduction on historical-artistic works and to understand the mechanisms related to biodeterioration and design appropriate solutions for use protection and repair.