گاهنگاری نسبی و مطلق تپه وکیل آباد ارزوییه با استفاده از روش تاریخ گذاری رادیوکربن با طیف سنجی جرمی شتاب دهنده (ams-14c): ارزیابی گاهنگاری دوره مس سنگی تپه یحیی صوغان

عصر مس و سنگ جنوب شرق ایران به علت وفور و غنای محوطه های عصر مفرغ این منطقه ازجمله کنارصندل، شهر سوخته و شهداد، کمتر موردتوجه محققان و باستان شناسان قرارگرفته است درحالی که فرهنگ های عصر مفرغ ریشه در فرهنگ های دوره مس سنگی دارند. ازاین روی مطالعه فرهنگ های پیش از هزاره سوم ق.م یک ضرورت است. دره ی صوغان واقع در جنوب استان کرمان به واسطه دربرداشتن تپه یحیی در باستان شناسی ایران شناخته شده است که کماکان مبنای توالی فرهنگی و گاهنگاری منطقه به شمار می رود. پس از گذشت حدود نیم سده از کاوش تپه یحیی، کاوش محوطه پیش ازتاریخی تپه وکیل آباد به عنوان یک محوطه شاخص عصر مس و سنگ جنوب شرق ایران، ما را در شناخت بهتر فرهنگ های این دوره یاری خواهد داد. پژوهش حاضر به معرفی تپه وکیل آباد و نتایج کاوش لایه نگاری آن می پردازد. در راستای دستیابی به یک گاهنگاری به روز از فرهنگ های پیش ازتاریخ منطقه، تعداد 6 نمونه ذغال با استفاده از سالیابی مطلق کربن 14 و روش طیف سنج جرمی شتاب دهنده (ams)، جهت تاریخ گذاری مورد آزمایش قرار گرفت. نظر به اینکه گاهنگاری ارائه شده از جنوب شرق ایران به نتایج حاصل از کاوش های قدیمی تپه یحیی و تل ابلیس بازمی گردد، چندان قابل اعتماد نیست. این مقاله، ضمن توضیح کاوش تپه وکیل آباد، به بعضی از ایرادات جدول گاهنگاری جنوب شرق ایران می پردازد و گاهنگاری های پیشین را مورد ارزیابی قرار می دهد. طبق یافته های سفالی، فرهنگ یحیی v را در این محوطه شاهد هستیم و بر اساس آزمایش سالیابی مطلق، این محوطه تاریخ اوایل هزاره پنجم تا اواخر همین هزاره را دربر می گیرد. نتایج سالیابی مطلق به دست آمده از فرهنگ های مس سنگی تپه وکیل آباد نشان داد که گاهنگاری های قدیمی ارائه شده برای توالی فرهنگی تپه یحیی و جنوب شرق ایران نیازمند بازنگری است. بدین گونه که زمان آغازین هر یک از فرهنگ های شناخته شده دوره نوسنگی با سفال و مس سنگی تپه یحیی، بایستی دست کم به چند سده قبل تر بازگردد.

The Absolute and Relative Chronology of Tepe Vakilabad: A Reappraisal of the Chronology of the Chalcolithic Period of Tepe Yahya in SE Iran

After half a century, a new excavation project was launched in Orzu rsquo;iyeh (Soghan valley), southeastern Iran where the wellpublished Tepe Yahya is located. Tepe Yahya was discovered in 1967 by a survey team from Harvard University under the direction of C.C. LambergKarlovsky. It was occupied, with interruptions, from the late Neolithic to the early Sasanian period. Indeed, Tepe Yahya remains the main controlled excavation carried out to date within south east Iran. According to the cultural sequence of Tepe Yahya, periods VI and V appeared to be the Chalcolithic levels of the site (6th4th Millennium BC). This paper intends to present the results of a new excavation project in this area. Due to the exciting discovery of major Bronze Age urban centers in southeastern Iran, such as Shahr e Sukhteh (Sistan), Shahdad and Konar Sandal (Jiroft), most scholarly attention has been given to the 3rd millennium BC. As a result, the cultures preceding the Bronze Age have been often neglected, whereas the Bronze Age cultures had developed from the Chalcolithic ones. Tepe Vakilabad, as a Chalcolithic key site in the southeastern Iran, would help us to recognize better the cultures of this era. This mound is located in the Orzu'iyeh district in the south west of Kerman province, southeastern Iran. The area of Orzu'iyeh is known in the archeology of Iran due to the presence of Tepe Yahya and also to its strategic location. This area is a natural corridor drawn in the eastwest direction connecting south of Kerman province to Fars. The eastern part of this plain includes Soghun Valley (where Tepe Yahya is situated), and the middle and western parts are respectively Dowlatabad and Vakilabad plains. This mound contains more than 4 meters of cultural layers belonging to the chalcolithic periods which reveal how important this site could be, but unfortunately, it is badly damaged and bulldozed. This paper states the results of the stratigraphy excavation of Tepe Vakilabad, where a total of 6 C14 radiocarbon charcoal samples were collected from the only trench of this mound and analyzed by the Accelerator Mass Spectrometer (AMS) method in the laboratory of university of Lyon, France. Since the chronology of southeastern Iran is based on the old and not very precise results of Tepe Yahya and TalIblis excavations, it needs the revision. The main objective of this study was to go through the chronology table of southeastern Iran and discuss it critically with the aid of Vakilabad and the other recent excavations results of the region, such as Tepe Dehno Shahdad. According to a comparative analysis based on the ceramics of this excavated settlement site, it could be concluded that Vakilabad belongs to Yahya V culture, and based on the absolute dating results (mostly ceramics), this site dates back to the early fifth millennium BC to the midfifth millennium BC. Finally, the Chalcolithic cultures of the southern Iran will be discussed in a broader context of Near East. It is obvious that the reappraisal of the chronology of this vast cultural region needs further studies, where the present paper may be able to collaborate in these researches.