در میانه‌ «علوم» و «معارف»، پژوهشی در تحولات رشته و برنامه درسی علوم قرآن و حدیث از 1365 تا 1395

هدف این پژوهش دستیابی به تبیینی تاریخی از برنامه آموزشی رشته دانشگاهی علوم قرآن و حدیث در نظام رسمی آموزش عالی ایران است. به این منظور، پیدایی و سیر تغییرات این رشته در بازه 1365 تا 1395 بر پایه داده‌های تاریخ شفاهی و تحلیل اسناد برنامه‌های ‌درسی مصوب شورای عالی برنامه‌ریزی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری (عتف)، بررسی شده است. در دهه نخست حیات رشته پس از پیروزی انقلاب اسلامی، هدفگذاری اساسی این رشته «تربیت نیروی انسانی و کارگزار آشنا با معارف اسلامی» بوده است، با این نگاه که توسعه دانش در حوزه معارف اسلامی، نه مسئولیت دانشگاه که کارویژه «حوزه‌های علمیه» است. در ادامه حیات رشته نیز، محوریت بخشیدن به «تفسیر و استنباط معارف قرآن و حدیث»، موجب شده است جهت‌گیری غالب در تربیت دانشگاهی به سوی کارکردهای عمومی باشد و از تخصص‌گرایی در مسائل «علوم قرآن و حدیث» فاصله گیرد. از ابتدای دهه 1380، «علوم قرآن و حدیث» در همه مقاطع دانشگاهی رشته‌ای مستقل شده، اما تخصص‌گرایی حتی در دوره دکتری، اتفاق نیفتاده است. از سال 1395، طرح تحول در مقطع کارشناسی رشته به اجرا درآمده، اما ادامه این مسیر تحولی در دوره‌های تحصیلات تکمیلی پی گرفته نشده، همان پیکره آموزشیِ ازپیش‌موجود تداوم یافته است.

between studies and teachings, a study on curriculum of the iranian academic fieldof qur’an and hadith studies (1986-2016)

in this research we study the explanation of educational program of the quran and hadith studies in the academic education system of iran. for this purpose, we have investigated the occurrence and changes in this academic system between 1986 to 2016, based on the analysis of curriculum documents approved by the supreme planning council of the ministry of science, research and technology (atf). the results of this research show that in the first decade of formation of the academic system of qur’an and hadith studies, the educational basic goal was &training human resources and agents familiar with islamic teachings&, with the attitude that the development in the field of islamic studies is achieved in “seminaries”, not universities. consequently, the emphasis on deriving the &teachings of the quran and hadith& has caused the dominant orientation in academic education to be towards public functions and away from scientific elitism and specialization.