وجوه معنایی «اجر» در قرآن کریم با تکیه بر معناشناسی تاریخی

«اج‏ر» از کهن‏ ترین ریشه ‏های ثلاثی در زبان‏های سامی است که 108 بار در 99 آیه از قرآن کریم به کار رفته است. تنوع در کاربردهای قرآنیِ این ریشه، همواره نظر عالمان تفسیر به‏ ویژه صاحبان کتب وجوه و نظایر را به خود جلب کرده و گاه برای آن تا 6 وجه معنایی برشمرده شده است. در پژوهشِ حاضر کوشش شده است تا با بهره‏ گیری از روشِ معناشناسی تاریخی، قدیم‏ترین معنای ریشه «اج‏ر» در زبان‏های سامی پیجویی شود، سیر تحولات معناییِ واژه «اجر» از زبان پیشاسامی تا عربیِ قرآنی به مطالعه گذاشته شود و وجوه معناییِ این واژه در آیات قرآنی بازشناخته شود. مطالعه حاضر نشان می‏ دهد که واژه «اجر» برای افاده سه معنا در قرآن کریم به کار رفته است: نخست، معنای «دستمزد» که قدیم‏ترین معنای این واژه است و در 24 آیه قرآنی دیده می‏ شود؛ دوم، معنای «پاداش» که در 70 آیه قرآنی به چشم می‏ خورد؛ و سوم، معنای «مهریه» که تنها در 5 آیه قرآنی مشاهده می ‏شود. از دیگر دستاوردهای مطالعه حاضر، پاسخ به این پرسش است که چرا قرآن کریم از واژه «اجر» برای اشاره به مفهوم «مهریه» بهره جسته است.

The Polysemy of Adjr in the Holy Qur’an Based upon Historical Semantics

&ADJR& , one of the most ancient triconsonantal roots in the Semitic languages, is used 108 times in 99 Qur’anic verses. Paying attention to the variety of Qur’anic usages of the root &A DJ R&, Muslim scholars have enumerated up to 6 different meanings for it. Based upon methodology of historical semantics, this study discovers the oldest meaning of the root &A DJ R& in the Semitic languages. The different semantic changes of this root, then, are investigated from the protoSemitic language to the Qur’anic Arabic. This essay indicates that the word &Adjr& conveys three meanings in the Holy Qur’an: firstly, &wage& which is the oldest meaning of the root, and secondly, &reward&, and finally, &bridewealth&. These three meanings are used respectively in 24, 70, and 5 Qur’anic verses. Moreover, this study answers an important question that why the Holy Qur’an used the word &Adjr& in reference to the concept of &bridewealth&.