تحلیل انتقادی دیدگاه خاورشناسان دربارة نسخۀ خطی 1075 دارالکتب قاهره و تفسیر مجاهد

نسخۀ مستقل تفسیر مجاهد به شمارۀ 1075 در دارالکتب قاهره از جنبه‌های مختلف مانند ویژگی‌های سندی و متنی، پیوند با طرق گوناگون نقل آرای تفسیری مجاهد در تفاسیر متاخرتر از جمله جامع‌البیان، شیوه‌های نقل و امکان بازسازی شکل اصلی تفسیر مجاهد مورد بررسی قرار گرفته است. اشتاوت، ونزبرو، لیمهاوس و ورستیخ در پژوهش‌های مختلف به همه یا برخی از این موارد، به تفصیل یا به اشاره پرداخته‌اند. در این مقاله دیدگاه‌های این خاورشناسان تبیین و سپس ارزیابی شده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که نقطۀ عزیمت همۀ مطالعات غربیان در این‌باره نظریۀ سزگین مبنی بر «مکتوب‌بودن منابع آثار روایی» و روش او برای «بازیابی منابع این آثار» و «بازسازی آثار از دست‌رفته براساس نقل‌های موجود در منابع متاخر» و اشاراتی است که وی در این موارد به این نسخه و روایات مجاهد در تفسیر طبری داشته است. این نسخه بیشترین پیوند را با طریق عیسی ‌بن‌میمون از روایات مجاهد در جامع‌البیان دارد و قطعاً منبع طبری نبوده و همچنین گلچینی از تفسیر طبری هم نیست. بازسازی آموزه های تفسیری مجاهد هم با توجه به نظریه سزگین و نظریه شولر ممکن است.

Orientalist’s views on MS. 1075 Tafsir of the Cairene Dar-al-Kutuband Mujahid exegetical teachings: A critical survey

MS. 1075 Tafsir of the Cairene DaralKutub has been studied from different aspects such as: features of Isnad and Matn, its relation to different ways of transmission in the later tafsirs for example Jami’ albayan, oral or written transmission, and the possibility of reconstruction the original tafsir of Mujahid. Stauth, Leemhuis, Wansbrough and Versteegh have dealt with all or some of these issues in different works in detail or briefly. In this article these orientalist’s views have been explained and evaluated. The results of the research show that the point of departure for all Western studies in this regard is Sezgin’s theory that the authors of narrative works used written sources and also Sezgin’s method to single out the sources of a collector and to reconstruct the early lost works using quotations in later narrative works and his references to this manuscript and transmissions from Mujahid found in alTabari’s Tafsir. This manuscript is most relateded with I’sa ibn Maymun transmission and indeed this manuscript is not one of the sources of the Jami’ albayan and is not an extraction from Jami’ albayan.