مقایسه رویکردهای تاویلی قاضی نعمان و عبدالرزاق کاشانی در آیات فقهی(بازخوانی تاویل الدعائم الاسلام و التاویلات)

شاید در میان فرق بازمانده و مشهور اسلام، اسماعیلیان تمایل بیشتری به فهم باطنی قرآن از خود نشان داده باشند. ارتباط و شباهت برقرار کردن میان دو سطح ظاهر و باطن یا همان تاویل و معرفت قلبی از جمله مشترکات صوفیه و اسماعیلیه به شمار می‌رود. دو گروه در کنار اهتمام به برپاداشتن ظاهر شریعت، در پی کشف بواطن قرآن بوده و حتی در آیات فقهی نیز از تاویل بهره جسته‌اند. در دیدگاه صوفیه علم تاویل آیات منحصر در فرد خاصی نبوده و دستیابی به آن به جدیت در تهذیب و مراقبه بر می‌گردد، در حالیکه در فرقه اسماعیلیه تاویل مختص به افرادی است که در سلسه مراتب دعوت قرار می‌گیرند، به همین خاطر تاویل‌‌های این گروه بیشتر فرقه‌ای می‌نمایاند و در راستای تایید عقاید اسماعیلی است، در حالیکه تاویل‌های صوفیان بر تجربه‌ی شخصی افراد استوار و بیشتر با مقامات صوفیان تطبیق داده می‌شود. این پژوهش بر آن است، با بررسی تاویلاتِ فقهی قاضی نعمان مغربی (بنیان‌گذار فقه اسماعیلی) و عبدالرزاق کاشانی(اندیشمند اصیل عرفانی) اشتراک و افتراق‌ رویکردهای تاویلی ایشان را در پیوند فقه و عرفان استخراج و تببین کند.

Interpretive Approaches of Al-Qāḍī Al-Nu’ mān and Abd al-Razzaq al-Kashani in Jurisprudential Verses (review on the interpretation of Da’a’im al-Islam and Al-Ta’wilat): a comparative study

Perhaps among the surviving and wellknown branches of Islam, the Isma’ilism has shown a more trend to the esoteric interpretation of the Qur’an. The relationship between the two levels of appearance and interior is one of the common beliefs between Sufism and Isma’ilism. They have sought an intimate understanding of the Qur’an and have used interpretation in understanding the jurisprudential verses, in addition to observing the presence of Shari’a. According to Sufism, the science of interpretation is not limited to a particular individual; it is based on the personal experience of individuals and is adopted more in line with Sufi authorities. Whereas in the Isma’ilism branch, interpretation is dedicated to people who are in the invitation hierarchy. Therefore, their descriptions are mostly sectarian and in line with the confirmation of Ismaili beliefs. The present study aimed to extract and explain the commonalities and differences interpretive approaches of Qāḍī AlNu’ mān Maghribi and Abd alRazzaq alKashani in the connection between jurisprudence and mysticism by examining their jurisprudential interpretations.