مراحل تطوّر معیار «مطابقت قرائت با رسم مصحف» در پذیرش قرائات

مطابقت قرائت با رسم مصحف، یکی از مهم‌ترین معیارها در پذیرش قرائات است. این معیار که بعد از توحید مصاحف از سوی عثمان، با هدف خارج ساختن قرائات برخی از صحابه رواج پیدا کرد، در دوره‌های بعد تحولات گوناگونی پشت سر گذاشت. منظور از مطابقت قرائت با رسم مصحف در مراحل نخست، سازگاری آن با کلیات متن مکتوب قرآن بود؛ اما در مراحل متاخر، تطابق قرائت با رسم مصحف با جزئیات بیشتری مورد بررسی قرار گرفت. همچنین، در خلال این دوره‌ها، برخی از قاریان به متن مکتوب رسمی قرآن اهمیت کمتری می‌دادند که با برخی از آنان از جمله ابن‌شنبوذ برخوردهای قاطعی صورت گرفت. به طور کلی، معیار مطابقت با رسم مصحف، پنج مرحلۀ مهم تاریخی را سپری کرد. این مراحل به ترتیب عبارتند از: 1 آغاز توجه به متن مکتوب قرآن به مثابه یک معیار؛ 2 گسترش گفتمان رسم مصحف؛ 3 احتجاج گستردۀ دانشمندان به رسم مصحف در پذیرش قرائات؛ 4 قطعیت یافتن معیار مطابقت با رسم مصحف؛ 5 بازنگری نهایی در معیار مطابقت با رسم مصحف. پژوهش حاضر با رویکردی تاریخی تحلیلی، به بررسی مراحل پنج‌گانۀ مزبور پرداخته و سعی کرده است در پرتو آن، جایگاه معیار مطابقت با رسم مصحف را در تاریخ قرائات تبیین کند.