مدیریت ریسک‌ قراردادهای سرمایه‌گذاری پروژه‌های بالادستی نفت و گاز ایران؛ رویکرد تفسل و نظریۀ داده بنیاد

روند کاهشی وابستگی بازار جهانی نفت وگاز به تولید ایران، اقتصاد ایران را در برابر تحریم‌ها آسیب‌پذیرتر می‌نماید. توسعۀ بخش بالادستی صنایع نفت وگاز، نیاز به دانش فنی و منابع مالی زیادی دارد. بعد از انقلاب اسلامی، قراردادهای خدماتی بیع متقابل، به‌منظور توسعۀ بخش بالادستی صنایع نفت وگاز به کار گرفته ‌شده است. آخرین تحول این حوزه، تصویب‌نامۀ شرایط عمومی قراردادها و معرفی الگوی قراردادی ipc است. این قراردادها در معرض ریسک های فراوانی هستند؛ ازاین رو، در این پژوهش به منظور درک جامع عوامل موثر بر ریسک ها از رویکرد نظریۀ داده بنیاد نظام مند با خطوط راهنمای تفسل استفاده شده است. یافته ها بیانگر این است که دو دستۀ عوامل «تحولات سیاسی بین المللی» و «تحولات اقتصادی» شرایط علّی 44 ریسک شناسایی شده در این پژوهش هستند. مهم ترین آن ها، ریسک های وقوع جنگ و نا آرامی، تحریم سرمایه گذاری و تحریم فروش نفت وگازند. راهبردهای «امنیت سرمایه گذاری»، «تسهیل سرمایه گذاری» و «ترغیب سرمایه گذاری»، به دستۀ پیامدهای «نقش تاثیرگذار در بازار جهانی نفت و گاز» و «حضور موثر در بازار جهانی سرمایه گذاری» می انجامند. شرایط زمینه ای اثرگذار بر راهبردها، «سازوکار تصمیم گیری» و «ماهیت سرمایه گذاری پروژه های بالادستی» اند و دستۀ عوامل «حکمرانی و حاکمیتی» و «توان خدمات مهندسی و قابلیت های داخلی» به عنوان شرایط مداخله ای شناسایی شدند.

RISK MANAGEMENT OF IRAN UPSTREAM OIL AND GAS INVESTMENT CONTRACTS, GROUNDED THEORY METHOD (GTM) & TEFCEL APPROACH

The declining trend in the dependence of the global oil and gas market on Iran production has made sanctions against Iran’s oil and gas industry easier. Dealing with this challenge requires maintaining and increasing current and potential production capacity. A large amount of technical knowledge and many financial resources are necessary for development of the upstream sector of Iran’s oil and gas industry. For this purpose, after the Islamic Revolution, service contracts such as buyback has been used. The latest development in this field is IPC contractual model. These contracts are exposed to many risks. In this research, systematic grounded theory approach with TEFCEL guidelines was applied for a comprehensive understanding of risks. Findings in the initial part revealed that two categories namely “international political evolution” and “Economic evolution” are composed of 44 risks which are categorized in five clusters, i.e. technical and technological, financial, finance and commercial, environmental and political risks. Strategies such as “investment security”, “investment facilitation” and “encouraging investment” lead to an influential role in the global oil and gas market and effective presence in the global investment market. Underlying conditions which affect strategies are the mechanism of decisionmaking and the nature of upstream investment projects. Moreover, governance and sovereignty and ability of engineering services and internal capabilities were identified as intervention conditions.