پایش ده‎ ساله ترکیب پوشش گیاهی پارک جنگلی سی ‎سنگان قبل و بعد از طغیان آفت شب ‎پره شمشاد (cydalima perspectalis walker)

مقدمه و هدف: شمشاد هیرکانی (pojarkbuxus hyrcana ) تنها گونه از جنس شمشاد و از معدود درختان پهن‌برگ همیشه سبز جنگل‌های هیرکانی است. هرچند شمشاد در لیست قرمز گیاهان ایران در طبقه حفاظتی در معرض خطر (endangered) معرفی می‎شود اما انهدام بخش عمده‎ای از جنگل‎های شمشاد ناحیه هیرکانی از یک سو به دلیل تخریب رویشگاه و تغییر کاربری زمین در طول دهه‎های گذشته و از سوی دیگر بروز بیماری قارچی سوختگی برگ شمشاد و مهم‎تر از آن طغیان آفت شب‎پره که در طی مراحل استقرار، این گونه ابتدا اپیدرم برگ را مورد تهاجم قرار داده و سپس برگ‌های کامل و پوست تنه شاخه و ساقه را مورد استفاده قرار می‎دهد سبب شده است تا سطوح وسیعی از این جنگل ها (بیش از 80-90 درصد آن‎ها) نابود شده و بنابراین می‎توان اذعان داشت که در حال حاضر شمشاد هیرکانی در معرض انقراض (critically endangered) است. پژوهش حاضر در نظر دارد تا تاثیر فعالیت برگ‎خواری آفت شب‎پره شمشاد بر عملکرد پوشش‎گیاهی روزمینی را در دو دوره پایش 1390 (قبل از آفت شب‌پره شمشاد) و 1401 (بعد از آفت شب‌پره شمشاد) در ذخیره‌گاه شمشاد هیرکانی سی‌‎سنگان را مورد ارزیابی قرار دهد. مواد و روش‎ها: نمونه‎برداری از ترکیب پوشش‎گیاهی در فصل پاییز برای ثبت پوشش پیش‎بهاره و فصل رویش هنگامی که انتظار می‎رود سهم عمده‎ای از ترکیب گیاهی در منطقه حضور داشته و به رشد کامل رسیدند در سال 1390 (قبل از شیوع آفت شب‌پره) و 1401 (پس از شیوع آفت شب‌پره) انجام شد. اندازه قطعات نمونه مطابق با اندازه قطعه نمونه پیشنهادی برای مطالعه ترکیب پوشش گیاهی رویش‎های جنگلی نواحی معتدله 400 متر مربع (20× 20 متر) در نظر گرفته شد. در هر قطعه نمونه ابتدا فهرست کلیه گونه‎های گیاهی به تفکیک فرم رویشی ثبت شده و سپس وفور و غلبه (درصد تاج پوشش) گونه‎های گیاهی بر مبنای مقیاس براون - بلانکه ثبت شد. سپس با استفاده از منابع موجود شامل فلور ایرانیکا مجموعه فلورهای فارسی ایران و فلور رنگی ایران به‎طور دقیق مورد شناسایی قرار گرفتند. شکل زیستی گیاهان بر اساس رده‎بندی رانکایر تعیین شده و طیف زیستی ترسیم شد. اشکال زیستی گیاهان منطقه تعیین شده به‎منظور بررسی پراکنش جغرافیایی یا کورولوژی گیاهان ابتدا مناطق انتشار آنها با استفاده از منابع فلوری مذکور تعیین شده و بعد کوروتیپ گونه‌ها بر مبنای تقسیم‎بندی نواحی جغرافیایی و مناطق فلوریستیک زهری تقسیم گردید طیف پراکنش جغرافیایی گیاهان منطقه نیز به‎صورت هیستوگرام ترسیم شد. یافته‎ها: نتایج نشان داد که تعداد 52 گونه در سال 1390 و تعداد 69 گونه در سال 1401 در پوشش روزمینی در ذخیره‎گاه شمشاد پارک جنگلی سی‎سنگان شناسایی شد، که 49 گونه (67 درصد) به‎طور مشترک در ترکیب پوشش روزمینی در سال 1390 و 1401 حضور داشته، 4 گونه (5 درصد) تنها در سال 1390 و 20 گونه (27 درصد) تنها در پوشش گیاهی روزمینی در 1401 حضور داشتند. بررسی طیف بیولوژیک عناصر گیاهی پوشش روزمینی در سال 1390 نشان داد که فانروفیت ها با 44 درصد ( 23 گونه)، کریپتوفیت ها و همی‌کریپتوفیت‌ها با 19 درصد (11 گونه) به‎ترتیب بیشترین حضور را به‎خود اختصاص دادند. اما در بررسی طیف بیولوژیک عناصر گیاهی در سال 1401 فانروفیت ها با 38 درصد (26 گونه)، تروفیت ها با 23 درصد (16 گونه) به‎ترتیب بیشترین حضور را به خود اختصاص دادند. در بررسی منطقه پراکنش پوشش گیاهی روزمینی در سال 1390 و 1401، عناصر اروپا سیبری با 50 و 46 درصد (34 و 38 گونه)، چند منطقه ای‎ها با 15 و 19 درصد (15 و 16 گونه) به‎ترتیب بیشترین حضور را به‎خود اختصاص داده‎اند. نتایج بررسی شاخص‌های تنوع گونه‌ای، یکنواختی و غنای گونه‌ای پوشش روزمینی در دو دوره پایش در سال‌های 1390 و 1401 نشان داد که بین مقادیر شاخص‌های تنوع گونه‌ای روزمینی، یکنواختی و غنای گونه‌ای در دو دوره پایش (1390 و 1401) اختلاف معنی‎دار (0/001

ten-year monitoring of the vegetation composition of the sisangan forest park before and after the cydalima perspectali outbreak

background: the hyrcanus boxwood is the only type of boxwood in the hyrcanus forests of iran and one of the few evergreen broadleaf trees in the hyrcanus forests. today, boxwood is included in iran’s red list of endangered plants. on the one hand, a major part of the boxwood forests of the hyrkani region have been destroyed due to the excessive exploitation of boxwood trees during the past decades. on the other hand, the occurrence of the boxwood leaf burn fungal disease and, more importantly, the outbreak of the boxwood moth pest have destroyed large areas of these forests (more than 80-90 percent of them). due to the importance of the caspian boxwood and its high value in terms of biodiversity, forest managers are trying to investigate factors affecting this pest in the forest ecosystem. the present study intends to investigate the effect of the boxwood moth pest on the above-below-ground vegetation in the two monitoring periods, namely 2010 and 2022 (before and after the boxwood moth pest outbreak, respectively) in the buxus hyrcanus pojark reserve in sisangan.methods: the above-ground vegetation was studied with the braun-blanquet method at peak vegetation cover by the systematic-selective method in 200 and 400-meter grid dimensions by considering the indicator stand concept in 2010 (and 2022 (before and after the moth pest outbreak, respectively). first, a list of all plant species was recorded in each sample plot by the vegetative form, and then the abundance and predominance of plant species were recorded based on the brown-blanke scale. then, they were accurately identified using the available resources, including flora iranica, persian flora collection of iran, and color flora of iran. the biological form of plants was determined based on the rankier classification, followed by drawing the biological spectrum. this classification of plants is divided based on the location of regenerating buds where new branches and leaves originate after an unfavorable season. to investigate the geographical distribution or chorology of the plants,  their distribution areas were first determined using the mentioned floral sources, and then the chorotypes of the species were divided based on the classification of geographical areas and toxic floristic areas. the geographical distribution spectrum of plants in the region was also drawn in the form of a histogram.