بررسی وضعیت پایداری گونه های درختی از نظر ضریب قد کشیدگی و ارتباط آن با مشخصه های رویشی در توده های طبیعی (مطالعه موردی: جنگل ارسباران)

مقدمه و هدف: عملکرد درست در جهت کاهش حساسیت توده های جنگلی به عوامل محیطی مخاطره آمیز، مستلزم آگاهی و درک درست از آثار آن بر توده ها است. ضریب قد کشیدگی یکی از ابزارهای این شناخت محسوب می شود که به عنوان شاخص مقاومت درخت و پایداری توده در برابر عوامل نامساعد محیطی مانند باد شناخته شده است. مطالعه حاضر به ارزیابی ضریب قد کشیدگی گونه های درختی در یک توده جنگلی طبیعی آمیخته در جنگل حفاظت شده ارسباران به منظور کسب اطلاعات پایه از وضعیت پایداری آنها پرداخته است. مواد و روش ها: تعداد 500 پایه درخت نمونه (cm 7/5 ≤ dbh) به طور تصادفی از فراوان ترین گونه های حاضر (بلوط اوری، ممرز، کرب و زبان گنجشک) در منطقه انتخاب شد. در این روش هر درخت یک نمونه محسوب می شود. برای محاسبه ضریب قد کشیدگی توده، قطر و ارتفاع درختان اندازه گیری شد. ضریب قد کشیدگی کل توده و هرگونه درختی از تقسیم ارتفاع کل درخت به مقدار قطر برابر سینه آن محاسبه شد. یافته ها: نتایج این پژوهش نشان داد که مقدار ضریب قد کشیدگی در کل توده 54/31 بود، همچنین مقدار آن بین گونه های حاضر در توده مورد مطالعه به ترتیب برای ممرز 55/04، کرب 54/93، زبان گنجشک 54/63 و بلوط 52/64 محاسبه شد و نشان داد که درختان از نظر این ضریب در طبقه پایدار قرار داشتند. تغییرات ضریب قد کشیدگی در طبقات قطری نیز نشان داد که با افزایش طبقات قطری درختان، از مقدار این ضریب کاسته شد. بررسی همبستگی بین ضریب قد کشیدگی و ویژگی های رویشی نشان داد که این ضریب با ارتفاع درختان همبستگی تقریباً بالا، مثبت و معنی داری را نشان داد. گونه های بلوط و ممرز به ترتیب با مقدار همبستگی 0/718 و 0/729 بیشترین همبستگی معنی دار بین ارتفاع با ضریب قد کشیدگی را داشتند. نتیجه گیری: محاسبه مقدار ضریب قد کشیدگی در کمّی کردن مقدار مقاومت در برابر عوامل نامساعد محیطی مانند برف، طوفان و باد غالب، ضروری و امری مدیریتی تلقی می شود و کمیتی برای تعیین سلامت توده است. با آگاهی از مقدار این ضریب مشخص می شود که برای هرگونه درختی، ناپایداری در چه طبقه قطری و در چه مقداری از این ضریب اتفاق می‎افتد و در برنامه‌ریزی های پرورشی و حفاظتی آینده مفید و کاربردی است زیرا آرایش فضایی مناسب طبقات قطری درختان در توده‌های جنگلی، تراکم توده و بررسی مقادیر بحرانی ضرایب قد کشیدگی به‎نوعی تنظیم می‎شوند که پایداری توده به‎خطر نیفتد.

the stability of trees species in terms of height-diameter ratio and the relationship of stand quantitative characteristics in natural forest stands (case study: arasbaran forest)

introduction and objective: correct performance to reduce the sensitivity of forest stands to environmental hazards requires knowledge and proper understanding of its effects on the trees. the tree height-diameter ratio is a tool that is known as an index of tree resistance and stand stability. the present study evaluated the tree’s height-diameter ratio in a mixed species natural forest stand in a protected forest in arasbaran to obtain basic information about the stand stability.material and methods: 500 sample trees (dbh ≥ 7.5 cm) were randomly selected from the most abundant species present in the region to include all types of diameter classes from the lowest to the highest that are present in the stand. each tree is one sample in this method. the diameter at breast height and the tree height were measured to calculate the height-diameter ratio. the height-diameter ratio of the stand and every tree species was calculated by dividing the tree’s height by the diameter. results: the results of this research showed that the value of the height-diameter ratio was 54.31 at the stand level. in addition, this ratio value was 54.93 for maple, 55.04 for hornbeam, 54.63 for ash, and 52.64 for oak at the species level. the result showed that the trees were in the stable category in terms of this ratio. the changes in the height-diameter ratio in different diameter classes showed that the value of this ratio decreased with the increase of the diameter classes. the correlation analysis showed a high, positive, and significant correlation with the tree’s height. oak and hornbeam species had the highest significant correlation between height and height-diameter ratio (0.718 and 0.729, respectively). conclusion: computing the value of the height-diameter ratio is considered necessary in quantifying the resistance against adverse environmental factors (snow, storm, and wind) and is considered a management issue. estimating the value of this coefficient determines the diameter class in which instability occurs for any tree species, and it is valuable and practical in future silvicultural and protection planning because of the tree’s proper spatial arrangement in the dbh classes in the stands, the density of the stand, and the critical values of the heigh-diameter coefficients are regulated such that the stability of the stand was not threatened.