بررسی صدمات وارد شده به تنه درختان بر اثر تردد خودروهای بیراهه‎ نوردی (آفرود) در جنگل‎های شمال ایران

مقدمه و هدف: امروزه از ماشین های بیراهه نوردی (آفرود) به‎جز طبیعت‎گردی برای مسابقه نیز استفاده می‎شود. در واقع بیراهه نوردی‎ نوعی ورزش شناخته می‎شود. هجوم هم‎زمان چندین خودرو به طبیعت بکر جنگلی و عدم اطلاع از عوامل زیست‎محیطی سبب تخریب خاک و پوشش گیاهی مناطق اطراف مسیر تردد می شود. لذا هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی اثر تردد خودروهای بیراهه نوردی بر درختان اطراف مسیر از نظر مساحت زخم، عمق زخم، محل زخم ایجاد شده در تنه یا ریشه، علت آسیب دیدگی و میزان آسیب‎رسانی هریک از عوامل می‎باشد. مواد و روش‎ها: این مطالعه در قطعه 15 سری چهار طرح جنگلداری حاجی کلا تیرانکلی (میانشه) انجام شد. به‎همین منظور مسیر آفرود (بدون تردد اسکیدرها) در نظر گرفته شد. اثر تردد ماشین‎های آفرود بر درختان اطراف مسیر از نظر تعداد درختان صدمه دیده، محل زخم ایجاد شده در تنه یا ریشه، مساحت زخم و عمق زخم، علت و نحوه آسیب به درختان اطراف مسیر و تاثیر شیب بر میزان آسیب مورد بررسی قرار گرفت. یافته‎ها: نتایج این پژوهش نشان داد برای درختانی که نزدیک به مسیر هستند، نوع صدمه به‎صورت نقطه‎ای و با عمق زیاد است  و هرچه فاصله از مسیر بیشتر شود عمق ضربه کم ولی مساحت آسیب دیده بیشتر می‎شود. عمق زخم در فاصله 50 سانتی‎متری از مسیر تردد، 2/55 سانتی‎متر، در فاصله 100 سانتی‎متری از مسیر، 2/1 سانتی‎متر و در فاصله 150 سانتی‎متری از مسیر، عمق زخم 1/7 سانتی‎متر بود. صدمه وارده به درختان حاشیه مسیر بر اثر تردد آفرود از نظر محل آسیب‎دیدگی، از سطح زمین تا یقه درخت 12٪، از محل یقه تا ارتفاع یک متری تنه درخت 56٪ و از ارتفاع یک تا دو متری درخت 32٪ می‎باشد. لذا بیشترین میزان آسیب‎دیدگی درختان بر اثر تردد آفرود در محل یقه تا ارتفاع یک‎متری تنه درخت و کمترین میزان آسیب‎دیدگی در قسمت افق خاک تا سطح یقه درخت می‎باشد. همچنین میزان آسیب وارده به درختان حاشیه مسیر بر اثر تردد آفرود، بر اثر برخورد بدنه و چرخ خودرو با تنه 42 درصد، برخورد سقف یا تاج خودرو با درخت 30 درصد، زخم به‎دلیل بریدگی توسط سیم وینچ 16 درصد و زخم ریشه بر اثر سایش تایر 12 درصد می‎باشد. با افزایش شیب طولی، عمق و مساحت زخم افزایش یافته است. میانگین عمق زخم در شیب هفت درصد، یک میلی متر ثبت شد که این میزان در شیب 20 درصد به 3/4 میلی‎متر افزایش یافته است.نتیجه‎گیری: با توجه به رونق تورهای آفرود در کشور که به‎عنوان یک ورزش رسمی نیز ثبت شده است، نمی‎توان از برگزاری آن جلوگیری کرد، اما می‎توان با راه کارهای درست که مهم‎ترین آن آموزش افراد است خطرات آن را برای طبیعت کاهش داد. همچنین با سازماندهی مناسب و تعیین مسیرهای مشخص برای تردد آفرود، می‎توان از صدماتی نظیر آسیب به توده جنگلی، زادآوری و درختان سرپا و همچنین فشردگی خاک جلوگیری کرد. 

investigating the damages to the trees due to the traffic of off-road vehicle in the northern forests of iran

introduction and objective: today, off-road vehicles are used for nature tourism and also for competitions. in fact, off-road riding is also known as a kind of sport. the invasion of several cars into the forest and the lack of knowledge about environmental factors cause the damages to the soil and vegetation around the road. the main purpose of this study was to investigate the effect of off-road vehicle traffic on the trees around the road in terms of wound area, wound depth, location of wound on the trunk or root and the reason of injury by each factor. material and methods: this study was carried out in the hajikla-tirankali (mianshe) forestry plan. for this purpose, the off-road path and control plot (outside the off-road route) was considered. the impact of off-road vehicles on the trees around the road was investigate according to wounding and slope gradient. results: the results showed that in trees closer to the roads the wound depth is more than wound area, and also in trees farther away from the road the wound area is more than wound depth. the depth at a distance of 50 cm from the road is 2.55 cm, at a distance of 100 cm from the road, 1.2 cm and at a distance of 15 cm from the road, the wound depth is 1.7 cm. the damage to the trees in terms of the location of damage was 12% from the soil horizon to collar of trees, 56% from the collar to one-meter height of trunk and 32% from one meter to two meters’ height of the tree. the highest rate of damage to trees was recorded for the location of collar to one-meter height of trunk and the lowest rate of damage was recorded for the soil horizon to tree collar. according to result, the rate of damages due to collision of the body and wheel of the car with the trunk is 42%, collision of the roof or crown of the car with the tree is 30%, wound due to cut by winch wire is 16% and root wound due to tire wear is 12%. the depth and area of the wound increased by increasing in longitudinal slope. the average wound depth was recorded 1 mm in the 7% slope, which that increased to 3.4 mm in the slope of 20%. conclusion: due to the registration of off-road as an official sport, it cannot be avoided. but by educating people and making them familiar with environmental demands, the damage can be reduced. creating fixed and exciting tracks and preventing entry into the forest is one of the effective solutions.