بررسی تغییرات اقلیم بر ساختار و زوال بلوط ایرانی (quercus brantii lindl.) در بوم‌سازگان زاگرس (مورد پژوهشی: جنگل‌های شهرستان گیلانغرب)

مقدمه و هدف: حدود دو دهه است که جنگل‌های زاگرس با خشکیدگی روبه‌رو شده و آثار این بحران در مناطق مختلف نمایان می‌باشد. در این مطالعه اثر تغییرات اقلیم بر زوال بلوط ایرانی در‌ جنگل‌های زاگرس با داده‌های هواشناسی و نمونه‌برداری میدانی در طی زمان بررسی شده است. مواد و روش‌ها: برای نمونه‌برداری عرصه‌ای از الگوی نمونه‌برداری تصادفی منظم در سال‌های 1377 و 1397 استفاده ‌شد. روند چهار عنصر اقلیمی بارش، دمای هوا، یخبندان و رطوبت نسبی در ایستگاه‌ گیلان غرب از سال 1367 تا سال 1397 نیز تحلیل شد. در بخش دیگری از این مطالعه، از مصاحبه‌ی باز یا بدون‌ساختار با افراد سالخورده به منظور جمع‌آوری اطلاعاتی در مورد تغییرات اقلیم و اثرات آن بر پدیده‌های محیطی اقدام شد. یافته‌ها: نتایج نمونه‌برداری نشان داد فراوانی و موجودی گونه بلوط ایرانی در دوره دوم نسبت به دوره اول کاهش یافته است. مقدار سطح مقطع بلوط ایرانی دانه‌زاد از 15/2 در آماربرداری مرحله اول به 9/4 و سطح مقطع بلوط شاخه‌زاد از 5/2 به 4/4 مترمربع در هکتار کاهش یافته است. نتایج مقایسه وضعیت کیفی و سلامت بلوط ایرانی در دو دوره نمونه‌برداری نشان داد در دوره اول 11/9% از درختان بلوط ایرانی پوسیده و خشکیده بوده‌اند در حالی‌که در دوره دوم 71/55 % است. میزان خشکیدگی در آماربرداری دوره دوم در درجات سلامت و کیفیت 2 و 1 بیشتر (41/9% و 28/5%) بوده و در درجات 4 و 5 کاهش می‌یابد (8/2% و 3/1%) اما خشکیدگی در درجات بالاتر منجر به مرگ درختان بلوط ایرانی می‌گردد. نتایج تجزیه عوامل اقلیمی با روش من-کندال نشان داد در دوره مورد مطالعه روند بارش، یخبندان و رطوبت نسبی نزولی، اما روند دما افزایشی است. نتیجه‌گیری: تغییرات اقلیمی و بروز تنش‌ خشکی شدید باعث می‌گردد درختان بلوط دچار ضعف فیزیولوژیک شوند. ایجاد ضعف فیزیولوژیک در درختان، زمینۀ حمله آفات و بیماری‌های مختلف را فراهم نموده و درخت بلوط دچار خشکیدگی و زوال می‌گردد.

study of climate change on the structure and decline of persian oak (quercus brantii lindl.) in zagros ecosystems (case study: forests of gilan-e-gharb county)

introduction and objective: for about two decades, the zagros forests have been facing a declining issue, and the effects of this crisis are visible in various regions. material and methods: in the current study, the effect of climate change on the decline of persian oak in the zagros forest stands is probed using meteorological data and sample plots over time. to conduct this research, in order to collect field data, a regular random sampling model with fixed sample plots with two sampling periods in 1998 and 2018 was used. furthermore, the trend of four climatic elements of precipitation, temperature, frost, and relative humidity in gilan-e-gharb station from 1988 to 2018 was studied. results: the results showed that the frequency and stock of persian oak species in the second period compared to the first period was decreased. the cross-sectional per hectare of iranian oak was decreased from 5.2 in the first stage sampling to 4.4 in the second sampling. the results of comparing the quality and health conditions in two samples showed that in the first period, 11.9% of persian oak trees were decayed and dried, while in the second period it was 71.55%. the oak decline rate in the second-period sampling was higher in health and quality grades 2 and 1 (41.9% and 28.5%, respectively) and was decreased in grades 4 and 5 (8.2% and 3/1%, respectively). however, the deterioration in higher degrees leads to the death of persian oak trees. the mann-kendall analysis results of climatic elements showed that during the study period, the trend of precipitation, frost, and relative humidity was decreasing and the temperature was increasing. in the first decade and to some extent in the second decade, noticeable stability was observed in the studied indices, but in the third decade, there were many fluctuations. conclusion: according to the obtained results, it can be said that climate change and the occurrence of severe drought stresses cause oak trees to suffer from physiological weakness. by creating physiological weakness in the trees, the conditions for the invasion of pests and various diseases are provided to them and the oak tree goes to dryness and decay.