بررسی تنوع، فراوانی و میزان همزیستی قارچ های میکوریز آربسکولار با درختان و گیاهان مرتعی در ایستگاه کوثر

مقدمه و هدف: قارچ های میکوریز آربوسکولار، به دلیل اثرات بسیار مفیدی که در رشد و نمو گیاهان از طریق تامین آب مورد نیاز گیاهان بویژه در شرایط تنش خشکی و افزایش تحمل آن ها به تنش شوری و بطور کلی، کمک به گیاه برای غلبه بر تنش های زنده و غیر زنده دارند مورد توجه بسیاری از پژوهشگران می باشند. این پژوهش در طول سال های 1401-1399 با هدف بررسی تاثیر پخش سیلاب، نوع پوشش گیاهی و ویژگی های خاک بر فراوانی و انواع قارچ های میکوریز در ایستگاه کوثر انجام شد. مواد و روش ها: در بهار و پاییز، در کاربری های مختلف شامل جنگل دست کاشت اوکالیپتوس، جنگل دست کاشت آکاسیا، مرتع دست کاشت با بوته های آتریپلکس با سن 37 سال و مرتع طبیعی در دو وضعیت با پخش سیلاب و بدون پخش سیلاب (شاهد) از ریشه های کوچکتر از یک میلی متر درختان و گیاهان غالب در مرتع (درمنه دشتی، هلیانتموم و دندورا) و خاک اطراف ریشه آن ها تا عمق 20 سانتی متری، سه نمونه تهیه شد. پس از جداسازی و رنگ آمیزی ریشه ها، بررسی میکروسکوپی آن ها برای مشخص شدن وجود همزیستی در بافت ریشه ها و تعیین میزان آلودگی (کلونیزاسیون) ریشه ها با قارچ های میکوریز و میزان همزیستی میکوریزی براساس میزان آلودگی ریشه با ساختارهای میکوریزی صورت گرفت. خاک عبور داده شده از الک دو میلی متری برای جداسازی اسپورها و تعیین تراکم آن ها استفاده شد و با استفاده از کلیدهای شناسایی و اطلاعات موجود در منابع علمی، براساس ریخت شناسی (مورفولوژی) اسپورها، جنس و گونه قارچ های میکوریز شناسایی گردید. یافته ها: نتایج نشان داد تراکم اسپور قارچ های میکوریزی در هر دو فصل نمونه برداری در عرصه های پخش سیلاب بیشتر از عرصه های بدون پخش سیلاب بود. بیشترین میزان تراکم اسپور در عرصه پخش سیلاب در فصل پاییز مربوط به گونه هلیانتموم (h. lippii)‌ با تعداد اسپور 50/20 در هر گرم خاک و کمترین مقدار آن با تعداد اسپور 18/80 در هر گرم خاک مربوط به این گونه در عرصه بدون پخش سیلاب در فصل بهار بود. بطوری که تفاوت این دو، از نظر آماری با آزمون دانکن در سطح 5 درصد معنی دار شد. همچنین، در تمام کاربری‌ها، تراکم اسپور در فصل پاییز بیشتر از فصل بهار بود. بیشترین درصد اشغال (کلونیزاسیون) ریشه یا درصد همزیستی مربوط به گونه آکاسیا با 61/81 درصد در عرصه بدون پخش سیلاب در فصل بهار و کمترین مقدار، مربوط به گونه اوکالیپتوس با 12/26 درصد در عرصه بدون پخش سیلاب در فصل پاییز بود. در این پژوهش، 21 گونه متعلق به 9 جنس acaulospora، claroideoglomus، diversispora، entrophospora، funneliformis، glomus، rhizophagus، scutellospora و septoglomus در عرصه های با پخش سیلاب و بدون پخش سیلاب شناسایی شدند. گونه septoglomus constrictum با 0/100 درصد فراوانی، بیشترین فراوانی را به خود اختصاص داد. گونه های glomus heterosporum و rhizophagus  aggregatum با فراوانی 50/0 درصد در رده دوم و گونه های funneliformis mosseae، glomus  ambisporum، glomus intraradices و rhizophagus  fasciculatus با فراوانی 33/3 درصد در رده سوم قرار گرفتند. نتیجه گیری: با توجه به این که شناسایی قارچ های میکوریزی موجود در ریزوسفر گیاهان درختی و بوته های مرتعی مناطق خشک و کاربرد آن ها می تواند گامی اساسی برای کاهش تاثیر منفی تنش های مختلف از جمله تنش خشکی باشد، پیشنهاد می شود گونه های فعال و موثر این قارچ ها شناسایی و تکثیر شده و بصورت مایه تلقیح برای احیای مراتع این مناطق مورد استفاده قرار گیرد.

investigating the diversity, abundance and degree of symbiosis of arbuscular mycorrhizal fungi with trees and pasture plants in kowsar station

introduction and objective: arbuscular mycorrhizal fungi, due to their very beneficial effects in the growth and development of plants through supplying the water needed by plants, especially in drought stress conditions and increasing their tolerance to salt stress and in general, helping the plant to overcome living and non-living tensions, they are the focus of many researchers. this research was conducted during 2020-2022 with the aim of investigating the effect of flood spreading, vegetation type on the abundance and diversity of mycorrhizal fungi in kowsar station. material and methods: in spring and autumn, in different land covers, including planted eucalyptus and acacia forest, planted pasture with atriplex bushes with 37 years old and natural pasture in two situations with flood spate irrigation and without spate irrigation. three samples were prepared from roots less than 1 mm of trees and dominant plants (heliantemum, dendrostellera, and artemisia) in the pasture and the rhizosphere soil up to a depth of 20 cm. after separating and staining the roots, their microscopic examination to determine the presence of symbiosis in the root tissue and to determine the extent of root colonization with mycorrhizal fungi and the extent of mycorrhizal symbiosis based on the extent of root contamination with structures of mycorrhiza was done. the soil passed through a 2 mm sieve was used to separate the spores, and the genus and species of mycorrhizal fungi were identified based on the morphology of the spores using identification keys and information available in scientific sources. results: the results showed that the spore density of mycorrhizal fungi in both sampling seasons was higher in areas with flood spreading than areas without flood spreading. the highest spore density in the field of flood spreading in the autumn season is related to h. lippii with the number of spores 50.20 per gram of soil and the lowest with the number of spores 18.80 per gram of soil related to this species in the field without flood spreading in spring. so that the difference between the two was statistically significant with duncan’s test at the 5% level. also, in all land uses, spore density was higher in autumn than in spring. the highest percentage of root colonization or the percentage of symbiosis was related to acacia with 61.81% in the field without flood spreading in spring season and the lowest value was related to eucalyptus with 12.26% in the field without flood spreading in autumn season. in this research, 21 species belonging to 9 genera acaulospora, claroideoglomus, diversispora, entrophospora, funneliformis, glomus, rhizophagus, scutellospora and septoglomus were identified in with and without flood spreading areas. septoglomus constrictum was the most abundant with 100.0% frequency. glomus heterosporum and rhizophagus aggregatum were in the second category with a frequency of 50.0% and funneliformis mosseae, glomus ambisporum, glomus intraradices and rhizophagus fasciculatus were in the third category with a frequency of 33.3%. conclusion: considering the fact that the identification of mycorrhizal fungi in the rhizosphere of tree plants and pasture bushes in dry areas and their use can be a fundamental step to reduce the negative impact of various stresses, including drought stress, it is suggested the active and effective species of these fungi may be identified and propagated and used as inoculum (biofertilizer) to restore rangelands in these areas.