تغییر تنوع گونه ای و بانک بذر خاک تحت تاثیر قرق و چرای دام در جنگل های مخروبه زاگرس میانی

مقدمه و هدف: چرای بی رویه، رعایت نکردن تعادل دام و مرتع و ورود زودهنگام دام به جنگل ها و مراتع از عوامل اصلی تخریب جنگل ها و مراتع هستند که موجب تغییرات در ترکیب، ساختار و تنوع گونه ای می شوند. در این مطالعه  تغییرات در ترکیب، ساختار و تنوع گونه ای تحت تاثیر قرق و شدت های مختلف چرای دام یک سال پس از چرای دام در جنگل های مخروبه سرخلج کنگاور و در سه منطقه قرق، منطقه تحت چرای متوسط و شدید بررسی شد. مواد و روش ها: نمونه برداری از پوشش گیاهی  (علفی و درختچه ایی و درختی) در مسیر ترانسکت های 100 متری با 90 پلات دو مترمربعی به روش براونبلانکه با ثبت درصد تاج پوشش گونه های گیاهی انجام شد. با توجه به ییلاقی بودن منطقه، نمونه گیری بانک بذر در آذرماه 1398 و پیش از آغاز رویش بذرهای موجود در خاک انجام گرفت. پس از بازدید  از مراتع مشجر سرخلج، سه منطقه با قابلیت تفکیکی که تمام خصوصیات و شرایط بوم شناختی مثل توپوگرافی (شیب، جهت، ارتفاع)، نوع خاک و مقدار بارندگی شبیه به هم بوده و تنها در فاکتور شدت چرا با هم اختلاف داشتند، مشخص گردید.  فاصله مناطق مورد مطالعه از  یکدیگر 500 متر بود. این مناطق سپس تحت شرایط چرای دام متوسط و شدید قرار گرفتند و قسمتی هم بدون چرا به عنوان شاهد در نظر گرفته شد، نمونه برداری از بانک بذر خاک در هر  پلات در دو عمق 5-0 و 10-5 سانتی متری در مناطق مورد مطالعه انجام گرفت. ترکیب و مقدار بانک بذر نیز  به روش جوانه زنی در گلخانه تعیین گردید. یافته ها: نتایج نشان داد چرای متوسط و شدید دام باعث تغییر نوع گونه ای در منطقه گردیده به طوری که با افزایش شدت چرا، گونه های کریپتوفیت و تروفیت کاهش داشته و گونه های همی کریپتوفیت، فانروفیت و کامفیت در منطقه افزایش یافت. همچنین شاخص های تنوع پوشش گیاهی و بانک بذر در منطقه چرای شدید نسبت به منطقه قرق به شدت کمتر بود در حالی که شاخص های تنوع زیستی در منطقه چرای متوسط نسبت به چرای شدید از مقادیر بالاتری برخوردار بودند. نتیجه گیری: نتایج این تحقیق نشان داد که عملیات قرق یک ساله می تواند باعث افزایش تنوع پوشش گیاهی گردد و در صورت عدم امکان قرق به دلیل نیاز مبرم دامداران و مرتعداران روستایی و عشایری به علوفه مراتع و غیر ممکن بودن قرق مرتع در عرصه های خیلی وسیع، چرای سبک می تواند از اولویت بیشتری برخوردار باشد.

Changes in Species Diversity and Soil Seed Bank under the Exclosure and Different Intensity of Livestock Grazing in Deteriorated Forests of Middle Zagros

Extended AbstractIntroduction and Objective: Overgrazing, imbalance between stocking rate and range capacity, premature enterance of livestock to range and forests, are among the main factors in range and forest destruction and changes in composition, structure and species diversity. In this study, the changes in composition, structure and species diversity under different intensity of livestock Grazing: ungrazed (UG), moderate grazing (MG), and heavy grazing (HG), after one year grazing in Sarkhalaj Deteriorated Forests (Kangavar), was investigated.Material and Methods: Sampling was done along 100 m transects, with 90 plots (2 m2) based on Brown blanke method to record vegetation cover of species. Whereas Sarkhalaj area, are numbered as summer woody rangelands, sampling of soil seed bank was done before seed growth season. Then after field observation of area, three site were selected that in each site, ecological characteristics such as topography (slope, aspect, height), soil type and average rainfall were the same and only differed in grazing intrnsity. The distance among sites was considered as 500 m. Then these sites treated uvder heavy and moderate grazing and in one of sites, no grazing was performed (control). Also sampling from soil seed bank in the study area, was collected in two soil depth: 05 and 510 cm in each plot. The composition and amount of seed bank were determined by seeding method in greenhouse.Results: The results showed that MG and HG caused change in species diversity by decreasing of cryptophytes and trophytes and increasing of hemicryptophytes, chaemophytes and phanerophytes in the study area. Also, diversity indices of vegetation and seed bank in HG, were very lesser compared to UG area which indicats the severe changes of species diversty due to overgrazing. The results of this study showed that, livestoch grazing could be applayed as a management tool to enrichment of phanerophytes (shrubs) in woody rangeland.The results showed that MG and HG led to change in species diversity, so that by increasing of graze intensity cryptophytes and trophytes species were decreased, wherease hemicryptophytes, chaemophytes and phanerophytes spesies were increased.Also, diversity indices in HG area were lesser than ungrazing area, wherese diversity indices of MG was more than HG.Conclusion: Overally, results of this study showed that annual exclosure oprations can increase the diversity indexes and when exclosure is not possible (because of rural and nomad’s needs for rangeland forage and impossibility of exerting rangeland exclosure in such vasst area, MG can be a higher priority.